Te weinig groente,
te veel snacks

Twee ministeries waren afgelopen donderdag present bij de presentatie van het rapport: “Zo eet Nederland”, met de resultaten van de derde voedselconsumptiepeiling. Staatssecretaris Faber van landbouw, natuurbeheer en visserij en minister Borst van welzijn, volksgezondheid en cultuur gaven acte de présence. Minister Netelenbos van verkeer en waterstaat was er niet. Ze was ook niet uitgenodigd. Toch zou dat geen gek idee zijn geweest, gezien de stijging van het aantal mensen met overgewicht. Kennelijk zitten we nog steeds te veel (in de file). De boodschap van Netelenbos had dan ook kort maar krachtig kunnen luiden: Mensen, pak toch de fiets. Het is goed voor het fileprobleem en voor je gezondheid!

Nu bleef het bij staatssecretaris Faber, die overigens blij was dat we meer vis gaan eten, maar nog veel te weinig, „gelet op onze gezondheid en onze traditie als vissende natie”. En bij mevrouw Borst, die erop wees dat een stijging van de groente- en fruitconsumptie naar de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid een forse gezondheidswinst zou opleveren: naar schatting jaarlijks 13.000 minder mensen met kanker en 2250 minder mensen met hart- en vaatziekten.

Voedingspatroon
De gegevens van de derde voedselconsumptiepeiling geven inzicht in de eetgewoonten van de Nederlandse bevolking. Aan het onderzoek namen ruim 6200 mensen deel. Zij hielden twee dagen lang precies bij wat zij aten en dronken. Samen met de resultaten van twee eerdere peilingen in 1988 en 1993 biedt het nieuwe onderzoek een beeld van het voedingspatroon zoals dat zich de afgelopen tien jaar ontwikkelde.

En dat is niet onverdeeld gunstig. Meest opvallende negatieve trend is dat we steeds minder groenten en fruit eten. De gemiddelde consumptie ligt ruim onder de aanbevolen hoeveelheden. De afgelopen tien jaar is de consumptie van groente met 13 procent en die van fruit met 16 procent gedaald. Vooral tieners laten steeds vaker fruit links liggen. Zij eten 30 procent minder fruit dan tien jaar geleden. Nederlanders eten gemiddeld 125 gram groenten per dag en 105 gram fruit (één stuks) per dag. Dat zou tussen de 150 en de 200 gram groenten en twee stuks fruit moeten zijn. Veel jongeren eten nog niet eens één vrucht per dag.

Een ongunstige trend is verder dat jongeren meer zijn gaan drinken, terwijl de gemiddelde alcoholconsumptie van de andere leeftijdsgroepen door de jaren heen constant blijft.

Meer verzadigd vet
In de afgelopen tien jaar zijn we minder vet gaan eten. De totale vetconsumptie verminderde met 10 procent en is nu gemiddeld 89 gram per dag per persoon. Het aandeel verzadigde vetten hierin is tussen 1993 en 1998 echter gestegen van 32 naar 35 gram en dat is behoorlijk te hoog. „Oorzaak van de stijging zijn de 'verborgen' vetten die mensen naar binnen krijgen door het eten van snacks en het vaker kiezen voor kant-en-klaarmaaltijden”, aldus prof. dr. J. Hautvast, voorzitter van de Stuurgroep derde voedselconsumptiepeiling en vice-voorzitter van de Gezondheidsraad.

Er is een verschuiving naar minder vette producten. Mensen kiezen vaker voor halfvolle in plaats van volle melk en halvarine in plaats van margarine. Het gebruik van deze broodsmeersels neemt echter sowieso af.

Vitaminen
Nederlanders gaan in navolging van de Amerikanen ook steeds meer voedingssupplementen (vitaminen, mineralen en spoorelementen) gebruiken, zo blijkt uit de peiling. En dat kan zeker voor bepaalde bevolkingsgroepen geen kwaad. Zo ligt de gemiddelde inname van ijzer bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, jonge meisjes en kinderen in de groeispurt onder de aanbevolen hoeveelheid. Bij vrouwen geldt dat ook voor koper en selenium. Mannen krijgen eveneens te weinig koper binnen en oudere mannen daarnaast ook te weinig selenium.

Over de hele linie daalt de inname van vitamine A. Voor alle leeftijdsgroepen is deze gedurende tien jaar met zo'n 10 procent gedaald. Bij tieners en jongvolwassenen inmiddels tot een niveau dat lager is dan wordt aanbevolen.

Oorzaak van de lagere intake van vitamine A is volgens de peiling een verminderde consumptie van lever en leverproducten, vetten, oliën en hartige sauzen.

Ook de inname van vitamine D ligt maar net op niveau, terwijl zuigelingen en hoogbejaarden –groepen die nauwelijks in de zon komen– te weinig binnenkrijgen. Het zijn de groepen die al jaren de vitamine A- en D-druppeltjes krijgen aanbevolen.

Ook de vitaminevoorziening van zwangeren vertoont ernstige lacunes. Uit de peiling blijkt dat vrouwen in verwachting gemiddeld onder de norm zitten wat betreft de aanbevolen hoeveelheden van alle B-vitaminen, vitamine A en de spoorelementen ijzer, koper en selenium. Een ongunstig gegeven, omdat uit onderzoek blijkt dat een tekort aan de vitaminen B6, B11 (foliumzuur) en B12 een verhoogd risico geeft op de geboorte van een kind met een open ruggetje of een ander zogeheten „neurale-buisdefect”.

Geen optimisme
Al met al geven de uitkomsten van deze derde voedselconsumptiepeiling op belangrijke punten geen reden tot optimisme. Ook voor de voedingsdeskundigen was het vorige week bij de presentatie van de gegevens even slikken. Volgens minister Borst gaat de Gezondheidsraad snel met de gegevens aan de slag. Dit moet volgend jaar november resulteren in „een dessert” bestaande uit concrete aanbevelingen gebaseerd op de uitkomsten van deze peiling.

Het Voedingscentrum, waarin onder meer de Stichting Voeding Nederland, de Stuurgroep Goede Voeding en het Voorlichtingsbureau voor de voeding samenwerken, bezint zich inmiddels met de Hartstichting op betere voedingsvoorlichting aan jongeren, aldus B. Breedveld van het Voedingscentrum. „Wij zagen binnenskamers deze bui al even hangen, dus we zijn al eerder aan de slag gegaan”. Het onderwijs en de schoolkantines krijgen speciale aandacht. Een onderzoek door de Universiteit Maastricht naar de juiste aanpak van voedingsvoorlichting aan jongeren gaat binnenkort van start.