Idee Refobank gaat
bij voorbaat mank

Vrijdag 8 december werd er in het RD melding gemaakt van het idee een zogenaamde Refobank te starten. Jonge gezinnen die er een reformatorische levensstijl op na willen houden komen in de problemen vanwege de huidige hoge koophuisprijzen. Cruciaal zijn de daarbij hoge hypotheeklasten die moeten worden opgebracht. In deze bijdrage wil ik laten zien dat de gedachten die de Refobank heeft over hypotheken, op meer dan één front mank gaat.

Wat in de eerste plaats niet klopt is het uitgangspunt dat een reformatorisch jong gezin een koophuis, met een hypotheek daaraan gekoppeld, zou moeten hebben. De markt maakt mensen wijs dat ze veel vrijer zijn met een koophuis. Veel mensen willen dan ook als ze trouwen direct een koophuis. Moet iemand die bewust een reformatorische levensstijl voorstaat dit patroon volgen? Waarom is een koophuis beter? Veel jonge gezinnen kiezen nog voor een huurhuis. Waarom wordt dit niet veel meer als een goedkoper alternatief voor reformatorische gezinnen gepromoot?

Ten diepste zijn we allen vreemdelingen hier beneden. Op dit moment als vreemdeling in de overspannen huizenmarkt stappen is slaafs de wereld volgen. Niet dat een koophuis per definitie onjuist is, maar in een huurhuis starten lijkt me stukken gezonder. Starten in een klein huis betekent dat een gezin verder kan sparen om later alsnog meer verantwoord een koophuis te kunnen financieren. Is dit niet de juiste reformatorische levensstijl?

Grote gevolgen
In de tweede plaats gaat het idee mank vanwege het uitgangspunt van de hypotheek als financieringsvorm. Een hypotheek is een langdurige schuld met een onderpand bij een hypotheekverstrekker. De tijdsduur van deze schuld varieert al gauw van tien tot dertig jaar. De Heilige Schrift laat zien dat langdurige schuldverhoudingen absoluut niet de voorkeur verdienen. De wetten voor het sabbats- en jubeljaar (Leviticus 25) laten zien dat na zeven jaar alle schulden kwijtgescholden dienen te worden. Bezit is van de Heere. Mensen moeten hun claims op de naaste na zeven jaar laten varen. Als een reformatorische bank leningen wil verstrekken, zouden dan de bijbelse uitgangspunten niet in ogenschouw genomen moeten worden? Bedacht moet worden dat als er iets fout gaat met een hypotheek, de eventuele claims van een 'eigen' bank grote sociale spanningen in de gereformeerde gezindte veroorzaken.

Een manco is ook dat het huidige fiscale klimaat als uitgangspunt genomen wordt. In Nederland mag men de rente die men betaalt voor een hypotheek aftrekken van de belasting die betaalt dient te worden. Nederland is hier vrij uniek in. Steeds duurder wordende huizen en banken die steeds gemakkelijker hypotheken verstrekken, maken dat de markt overspannen blijft. Immers, hoe meer rente men kan aftrekken, des te meer netto-inkomen men relatief overhoudt, zeker wat betreft de langdurige hypotheken.

Echter, de belastingwetgeving in Europa zal steeds meer geharmoniseerd worden. Dit zal op termijn een afschaffing van de aftrekbaarheid van de hypotheekrente met zich meebrengen. Het voordeel van een huis kopen vanwege de gunstige hypotheekrenteaftrek zal dan wegvallen. De markt van de fictief zeer dure koophuizen zal waarschijnlijk als een kaartenhuis in elkaar storten. Gezinnen zitten dan met schuld die niet meer in verhouding staat tot de marktwaarde van hun huis. Men is dan een slaaf van het huis geworden, immers bij verhuizing zal men genoegen moeten nemen met een veel lagere prijs, dus met verlies.

Rente
Een bank die in de lijn van de Reformatie wil staan, zal zich moeten afvragen of men zich überhaupt moet inlaten met het fenomeen rente. De kerk heeft zich langdurig tegen rentevergoedingen gekeerd. De reformator Luther vindt dat rente hetzelfde is als gestolen of geroofd goed. Iemand die meer terug wil hebben dan hij heeft uitgeleend, is een dief en onderscheidt zich niet meer van een rover of moordenaar. Calvijn was wat positiever over het heffen van rente, maar sprak over rente als ware het een vergif. Als we dan een Refobank willen hebben, dan graag leningen verstrekken zonder rente. Dit ook met het oog op de Europese belastingharmonisaties.

Rabobank
Waar het idee in de laatste plaats te bekritiseren valt, is dat de Refobank als nieuwe organisatie moet worden opgezet. Bank zijn is iets anders dan het spelen van een veredeld Monopoly-spel. De ontwikkelingen in de banksector zijn nog nooit zo complex geweest als heden ten dage en De Nederlandsche Bank stelt strikte regels. Het lijkt me dan ook een te hoog gegrepen idee om even een Refobank te starten. Beter is het aansluiting te zoeken bij een bestaande bank die dicht bij de samenleving staat, zoals de Rabobank. Dit lijkt me verstandiger dan zelf het wiel uit te vinden. ABN Amro biedt bijvoorbeeld ook faciliteiten aan op basis van voorschriften uit de koran.

Een christen dient niet belust te zijn op woekerwinsten en duur aards bezit. Daarom is het voor jonge gezinnen nu verstandiger een huurhuis te nemen totdat er in de koophuismarkt een prijscorrectie heeft plaatsgevonden. Voordat er een echte bank op gereformeerde grondslag wordt opgericht, lijkt het me zinvol om Schrift en belijdenis nog eens grondig door te nemen inzake bezit.

De auteur is medewerker van SNS Bank Nederland en studeert daarnaast theologie aan de Universiteit Utrecht.

Eerdere berichtgeving: Werkgroep studeert op oprichting Refobank
(8 december 2000)