Overleg over M-Oosten in marge van begrafenis

Marokkaanse koning
Hassan II begraven

Koning Hassan werd vanuit het koninklijk paleis in een open legerjeep vervoerd naar het 2 kilometer verderop gelegen familiegraf. De processie werd geleid door Hassans twee zoons, Sidi Mohammed en Moulay Rashid. Koningen, presidenten en vertegenwoordigers van zeker veertig landen, waarvan sommige in oorlog, volgden de baar. Prinses Margriet vertegenwoordigde Nederland, vergezeld door staatssecretaris Benschop van Buitenlandse Zaken.

Langs de route betreurden honderdduizenden Marokkanen in de vochtige hitte luidkeels het verlies van de man die het Noord-Afrikaanse land 38 jaar met harde hand regeerde.

Duizenden soldaten en agenten hadden in ceremonieel uniform plaatsgenomen langs de route. De staatstelevisie schatte dat zeker twee miljoen mensen naar de hoofdstad waren gekomen om de plechtigheid bij te wonen. Velen hadden de hele nacht gelopen om goed zicht te hebben op de processie van de grootste begrafenis uit hun geschiedenis. Overmand door verdriet en aangetrokken door de wereldleiders probeerden tientallen Marokkanen door de linies te breken.

Hoop
Terwijl de verdiensten van Hassan alom werden bezongen, was tevens de hoop voelbaar dat de economische situatie zal verbeteren onder de nieuwe koning. Kroonprins Sidi Mohammed werd vrijdag, vier uur na het overlijden van zijn vader, officieel gekroond tot koning Mohammed VI. Naar verluidt was hij daarvoor nog snel in het geheim getrouwd.

De overleden koning werd uiteindelijk in besloten kring bijgezet in het familiegraf. Bijgestaan door zijn broer en andere familieleden keek de nieuwe koning huilend toe hoe de kist met daarin het ontzielde lichaam van zijn vader werd neergelaten. Hassan ligt naast zijn vader.

In de marge van de begrafenis wijdden veel westerse en Arabische leiders zich aan informele besprekingen over de mogelijkheden voor vrede in het Midden-Oosten. De Amerikaanse president Clinton had een groot gevolg meegenomen naar Marokko. Zo werd hij vergezeld door ex-president George Bush en de vroegere ministers van Buitenlandse Zaken James Baker en Warren Christopher.

Clinton sprak kortstondig met de Israëlische premier Barak en de Palestijnse leider Arafat. Daarvoor had een kort onderhoud met de Egyptische president Mubarak.

Historische ontmoeting
Opmerkelijk was bovendien de historische ontmoeting voor de processie in het paleis van Barak met de Algerijnse president Bouteflika. Barak zei dat ze elkaar beleefd hadden gegroet en dat de ontmoeting wellicht een positieve impuls kon geven aan het vredesproces in het Midden-Oosten.

Het is niet eerder voorgekomen dat de leiders van de twee landen met elkaar spraken. Algerije verkeert officieel in staat van oorlog met Israël en Bouteflika is dan ook niet betrokken bij het Arabisch-Israëlische vredesproces. Bouteflika werd tot dusver beschouwd als een felle Arabische nationalist en een vijand van Israël.

Helaas voor de aangewakkerde hoop op een snelle vrede tussen de aartsvijanden Israël en Syrië, was president Hafez al-Assad tegen de verwachting in niet aanwezig in Rabat. Damascus had vice-president Zuheir Masharkah, premier Mahmoud az-Zoubi en minister van Buitenlandse Zaken Farouk al-Shara afgevaardigd.

Hardnekkig waren de geruchten dat Clinton een informele ontmoeting wilde organiseren tussen Assad en de Israëlische delegatie; met tweehonderd man de grootste buitenlandse afvaardiging in Marokko. Eerder op de dag had de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Levy gezegd dat hij niet uitsloot dat Jeruzalem en Damascus elkaar in Rabat zouden ontmoeten.

Onder de andere genodigden die Hassan de laatste eer bewezen, waren de Palestijnse leider Yasser Arafat, die op zeker moment ondersteund werd door de Egyptische president Hosni Mubarak, de Jordaanse koning Abdullah, de Israëlische president Ezer Weizman en de Israëlische premier Ehud Barak, alsmede de Israëlische ministers David Levy en Shimon Peres, de secretaris-generaal van de VN, Kofi Annan, de Britse kroonprins Charles, president Abdelaziz Bouteflika van Algerije, de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki, en koning Juan Carlos van Spanje, die een persoonlijke vriend van Hassan was.

Veel wereldleiders prezen de overleden koning om wat hij heeft betekend voor zijn land en de bijdrage die hij heeft geleverd aan het vredesproces in het Midden-Oosten. De Palestijnen kondigden drie dagen nationale rouw af wegens de dood van Hassan. VN-secretaris-generaal Kofi Annan zei dat de koning van zijn land „een rots van stabiliteit” heeft gemaakt. De Israëlische premier Ehud Barak noemde hem een visionair die Israël op zijn weg naar vrede met het Arabische volk als vriend terzijde heeft gestaan.

In Turkije hingen alle vlaggen tot gisteravond halfstok. De Amerikaanse president Bill Clinton zei dat het Midden-Oosten een van zijn grootste vredestichters heeft verloren. Hij zei dat Marokko onder Hassans leiding „een voorbeeld van verzoening” was en sprak er zijn vertrouwen in uit dat daar onder de nieuwe koning geen verandering in zal komen.

De Arabische Liga, waar 22 landen bij zijn aangesloten, zei dat Hassan „fundamenten voor de moderne democratie” heeft gelegd en de secretaris-generaal van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, Salim A. Salim, noemde Hassan „een groot pan-Afrikanist die zijn hele leven geloofde in de idealen van menselijke waardigheid, solidariteit en vooruitgang en die idealen uitdroeg.”

De Franse premier Lionel Jospin zei dat Hassan Marokko de moderne tijd heeft binnengeleid, waar het zijn plaats heeft gevonden. Het Britse koningshuis gaf een verklaring uit waarin Hassans „onvermoeibare inzet om tolerantie te kweken tussen volken met verschillende geloven en religies in de regio en de wijdere wereld” werd geprezen.

Ook de Russische president Boris Jeltsin, de Japanse premier Keizo Obuchi en paus Johannes Paulus II gaven blijk van hun bewondering voor de overleden koning.