Sinds halverwege vorige maand was er volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat al sprake van een „dreigend watertekort”. Nu spreekt de regering van een „feitelijk watertekort”. Daardoor wordt de zogeheten verdringingsreeks in werking gesteld. Dat is een wettelijk vastgelegde maatregel die belangrijke gebieden voorrang geeft als een beperkte hoeveelheid zoetwater wordt verdeeld. Die was al van kracht in onder meer de waterschappen Vallei en Veluwe, Limburg en Scheldestromen, maar nu dus in heel Nederland.

De eerste prioriteit in dit plan is om de dijken veilig te houden en om onomkeerbare schade aan de natuur en veengebieden te voorkomen. Daarna zal het zoetwater worden ingezet om de drinkwater- en energievoorziening in stand te houden. Andere belanghebbenden - zoals de industrie, landbouw en scheepvaart - sluiten later aan in de rij.

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) schrijft woensdag ook aan de Tweede Kamer dat het Managementteam Watertekorten (MTW) voor het eerst sinds 2018 bijeen wordt geroepen. Dit team bestaat uit Rijkswaterstaat, waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies en drie ministeries en mag besluiten over maatregelen die meerdere regio’s treffen of zelfs landelijk zijn.

De drinkwatervoorziening komt niet in gevaar volgens de regering. Wel vraagt minister Harbers alle Nederlanders om „goed na te denken of ze hun auto moeten wassen of hun opblaaszwembadje helemaal moeten vullen.”

De komende twee weken wordt nog wel enige neerslag verwacht, maar niet genoeg om het tekort te doen teruglopen, zegt Marco Nolet van het KNMI. Zelfs als de situatie daarna verbetert, zal het nog lang duren voor het neerslagtekort weer op een normaal niveau is.

Het valt te verwachten dat de komende weken minder water komt uit de Rijn en het waterpeil van het IJsselmeer zal dalen, zegt voorzitter Bart Vonk van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling. Als rivieren minder water afvoeren, zorgt dat voor verzilting van de grond. Dat is schadelijk voor landbouwgewassen en de natuur. Een meevaller is dat de waterstand van de Maas tot dusver wel op peil blijft.

Door de aanhoudende droogte waren al verschillende maatregelen van kracht. Zo geldt in delen van het land een sproeiverbod voor de landbouw. Ook mogen schepen elkaar niet inhalen op delen van de Gelderse IJssel. De vaargeul is hier smal geworden vanwege de lage waterstand. Bovendien wordt het waterpeil van het IJsselmeer zo hoog mogelijk gehouden omdat hier veel drinkwater vandaan komt.