Hoe verloopt de toename van het aantal ernstig zieke coronapatiënten?

Slechter dan het RIVM heeft voorspeld. Momenteel liggen er ruim 1300 coronapatiënten in het ziekenhuis. Dat aantal zal over twee weken de 2000 aantikken, verwacht beddenbaas Ernst Kuipers. De ic-bezetting zal volgens hem bijna verdubbelen, van de huidige 240 naar zo’n 500 coronapatiënten halverwege deze maand.

Het RIVM voorspelde op 12 oktober een ic-bezetting van zo’n 180 bedden in januari, met een uitloop naar maximaal 400. Deze piek komt dus mogelijk anderhalve maand eerder én is hoger dan verwacht.

Van de volwassenen is 84 procent volledig gevaccineerd. Hoe kan het aantal ernstig zieke coronapatiënten toch zo hard toenemen?

Er is nog altijd een deel van de bevolking, een kleine 1,8 miljoen mensen, dat niet is gevaccineerd en geen eerdere infectie heeft doorgemaakt. Onder hen bevinden zich kwetsbaren die ernstig ziek kunnen worden van een coronabesmetting.

Daarnaast biedt vaccinatie geen 100 procent bescherming. Met name bij mensen met een verstoorde afweer of allerlei onderliggende aandoeningen is inenting niet altijd voldoende om een ziekenhuisopname te voorkomen. Ook leeftijd speelt een rol: bij mensen boven de 70 jaar is de vaccineffectiviteit tegen ernstige ziekte volgens het RIVM wat minder: 89 procent.

Twee op de drie 70-plussers die nu met Covid-19 in het ziekenhuis belanden, zijn volledig gevaccineerd. Klopt die 89 procent beschermingsgraad wel?

Ja. Het aandeel gevaccineerde coronapatiënten in het ziekenhuis zegt niet zoveel over de effectiviteit van de vaccins. Deze verhouding hangt namelijk sterk af van de grootte van de groep gevaccineerden in de bevolking. Van de ouderen is 90 procent ingeënt. Dan is het niet verwonderlijk dat er meer gevaccineerde dan niet-gevaccineerde ouderen in het ziekenhuis belanden.

Dat vaccinatie ouderen wel degelijk beschermt, laten de relatieve cijfers zien. Zo moesten er in oktober per dag gemiddeld vijf per 100.000 ongevaccineerde 70-plussers worden opgenomen, tegenover 0,8 per 100.000 gevaccineerde 70-plussers.

In de lagere leeftijdscategorieën zijn de verschillen groter. Zo was slechts 5 procent van de 1855 opgenomen coronapatiënten tussen 12 en 49 jaar oud volledig gevaccineerd. Op de ic gaat het om een kleine 2 procent van de 358 patiënten in deze leeftijdscategorie.

Wat is de vaccinatiestatus van alle coronapatiënten in het ziekenhuis?

Net iets meer dan de helft (56 procent) van de ruim 1900 coronapatiënten die tussen 1 oktober en 31 oktober in de Nederlandse ziekenhuizen zijn opgenomen, was volgens het RIVM niet of deels gevaccineerd. In september was dat 73 procent. Op de intensive care was 70 procent van de coronapatiënten in oktober niet of deels gevaccineerd. In september ging het nog om 83 procent. Deze verschuiving heeft volgens het RIVM te maken met een toename van het aantal oudere patiënten in het ziekenhuis.

Ziekenhuizen geven aan geen centrale database te hebben met de vaccinatiestatus van hun patiënten. Hoe kan het RIVM dit dan wel weten?

Ziekenhuizen houden inderdaad niet standaard een overzicht bij van wie er wel en niet gevaccineerd zijn. Wel is het verplegend personeel daarvan meestal op de hoogte. Tijdens anamnesegesprekken tussen de patiënt en de arts komt dit onderwerp geregeld ter tafel.

Het RIVM beschikt wel over een landelijk registratiesysteem: het zogenaamde Covid-vaccinatie Informatie- en Monitoringssysteem (CIMS). Daarmee weet het instituut van iedereen die daarvoor toestemming geeft onder meer zijn leeftijd, woonplaats en de datum van vaccinatie. Door deze gegevens te koppelen aan de registratie van opgenomen coronapatiënten, kan het RIVM het aandeel gevaccineerden in het ziekenhuis berekenen.

Van de dik 16.000 ziekenhuisbedden in Nederland zijn er slechts 1060 bezet door coronapatiënten. Op de ic liggen 250 coronapatiënten, op een totaal van een kleine 1000 beschikbare bedden. Waarom heeft ziekenhuispersoneel het zo druk?

Allereerst is het alle hens aan dek om de toestroom aan coronapatiënten te kunnen verwerken. Deze patiënten hebben langdurige intensieve zorg nodig. Zo is de gemiddelde behandelduur op de intensive care zeventien dagen. Voor het perspectief: iemand die aan zijn hart moet worden geopereerd, houdt hooguit 24 uur een ic-bed bezet.

Daarnaast moet ook de reguliere zorg zoveel als mogelijk is doorgaan. Er liggen momenteel zo’n 14.000 niet-coronapatiënten op de verpleegafdeling, en 587 op de intensive care. Operaties aan bijvoorbeeld het hart kunnen niet eindeloos worden uitgesteld.

Daarnaast kampen ziekenhuizen met een uitstroom van zorgpersoneel. Door de uitputtingsslag van de coronapandemie hebben dit jaar ruim 27.000 medewerkers de zorg verlaten, becijferde de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen in september. Het tekort aan zorgprofessionals is inmiddels opgelopen tot zeker 80.000 mensen.

Ziekenhuizen doen er volgens Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg, alles aan om personeel te behouden. Zo kan overwerkt personeel psychologische begeleiding krijgen. Ook krijgen ruim een miljoen zorgverleners een bonus van 385 euro van het ministerie van Volksgezondheid. Grote vraag is of dat voldoende is om hun motivatie op peil te houden.

Hoe effectief zijn de vaccins voor de gemiddelde Nederlander?

De gemiddelde bescherming van de coronavaccins tegen ziekenhuisopname is 94 procent en tegen ic-opname 97 procent, blijkt uit nieuwe RIVM-analyses op basis van opnames tussen juli tot en met oktober. Dat betekent dat de kans om als volledig gevaccineerde met Covid-19 in het ziekenhuis te belanden 17 keer kleiner is dan voor een ongevaccineerde. De kans om op de ic te belanden is voor een gevaccineerde zelfs 33 keer kleiner. Volgens het RIVM is er een lichte afname van de vaccineffectiviteit tegen ziekenhuisopname te zien naarmate het langer geleden is dat iemand is ingeënt.

De bescherming van vaccinatie tegen overdracht van het virus is volgens RIVM-baas Jaap van Dissel afgenomen van 75 procent in juni naar 50 procent in oktober. Vaccins voorkomen volgens hem nog wel 75 procent van de infecties.

Neemt de vaccinatiegraad in Nederland nog toe?

Niet zo hard meer. Vanaf eind augustus worden er maar mondjesmaat nieuwe prikken gezet. Op 1 november was er een piekje: ruim 12.000 mensen maakten een afspraak voor een eerste prik. Het RIVM ziet daarvoor twee mogelijke verklaringen: het toelopende aantal besmettingen, en het maatschappelijke debat over de impact van ongevaccineerden op de zorg.

Een derde van het aantal ongevaccineerden bestaat uit niet-westerse allochtonen. Orthodox-gereformeerden maken volgens het RIVM zo’n 12 procent uit van de totale groep ongevaccineerden. Door clustering spelen zij wel een grote rol bij de verspreiding.