Twintig jaar lang hebben Nederlandse militairen zich ingezet voor de Afghaanse bevolking. Taliban bestrijden, politie en leger trainen. Defensie heeft tussen 2007 en 2010 dik 30.000 manschappen uitgezonden naar Uruzgan. In totaal zijn 25 jonge Nederlandse militairen omgekomen. Anderen zijn voor het leven getekend.

Opnieuw zucht de Afghaanse bevolking onder het sharia-juk van de taliban. Zijn onze missies dan helemaal voor niets geweest, vragen veel veteranen zich vertwijfeld af.

Defensieminister Ank Bijleveld en Onno Eichelsheim, de hoogste baas van de krijgsmacht, adviseren militairen die in psychische problemen komen contact te zoeken. Met oud-collega’s. Of met het Veteraneninstituut bijvoorbeeld.

Het Veteranenloket van het instituut krijgt inderdaad telefoontjes naar aanleiding van Afghanistan. „Ook heftige reacties”, zegt een woordvoerder. Aantallen kan ze niet delen. Het loket wijst bellers eventueel door naar hulpinstanties.

Directeur Sjef Berendsen van PTSS-kliniek Psytrec krijgt van die vastgelopen veteranen aan zijn bureau. Niet verwonderlijk, zegt de therapeut, zelf Joegoslavië- en Kosovo-veteraan. Een kwart van de militairen loopt door een missie psychische klachten op, zo blijkt uit onderzoek onder ruim duizend Nederlandse militairen die tussen 2005 en 2008 op uitzending zijn gegaan.

„Militairen worden vaak op jonge leeftijd uitgezonden. In een fase waarin identiteitsvorming erg belangrijk is, zetten ze hun leven op het spel. Dat is ingrijpend.”

Veel militairen gaan op uitzending om bij te dragen aan een betere wereld. „Leidt zo’n uitzending, ondanks goede training en bewapening, niet tot het gewenste resultaat, dan kunnen problemen ontstaan.”

Door de ontwikkelingen in Afghanistan kan een veteraan zich opnieuw overvallen voelen door machteloosheid. „Militairen konden tijdens hun missie in Afghanistan door strakke regels veel minder dan ze zouden willen, terwijl de taliban zich aan geen enkele regel hielden.” Zo’n zelfde gevoel van machteloosheid speelt nu op. „Veteranen kunnen niets doen, terwijl hun vorige vijand Afghanistan verovert. Dat is dramatisch. Bovendien wordt het land waarmee zij zich verbonden voelen in de steek gelaten. Dat is bijzonder lastig voor ze.”

Herbeleving

Hoeveel veteranen door de recente ingrijpende gebeurtenissen in Afghanistan in de problemen komen, kan Berendsen niet inschatten. „Militairen reageren heel verschillend.”

De heftige beelden uit Afghanistan kunnen leiden tot een schokkende herbeleving van hun missie. „Foto’s van hun uitzending die in een kartonnen doos zitten opgeborgen, komen door de nieuwe ingrijpende beelden ineens weer boven.” Militairen zijn echter niet verantwoordelijk voor de ondergang van het land, stelt Berendsen. Zij zouden zich vooral moeten concentreren op hun missie. „Zij hebben hun taak naar eer en geweten uitgevoerd. Kijk naar wat destijds is bereikt voor vrouwen, kinderen, voor hun vrijheid.”