Het duurt een halve tel en dan komt de Europese vlag in beeld op de website van het Europees Gebedsontbijt. Vervolgens verschijnt er een tekst: „Jezus, vol van genade en waarheid.”

Onder die vlag komen woensdagochtend zo’n 400 mensen bij elkaar in het restaurant van het Europees Parlement in Brussel. Gastheer is dit jaar Peter van Dalen, parlementslid van ChristenUnie-SGP. „Ik zit met zeven of acht andere parlementsleden in de stuurgroep. Twee van ons zijn elk jaar voorzitter. Dit jaar doe ik dat met collega Anna Zaborska uit Slowakije.”

Het menu van het ”European Prayer Breakfast” is breder dan een paar boterhammen tussen half acht en half tien. Al op dinsdagavond is er een welkomstdiner. Later op woensdagochtend is er een panelbijeenkomst gevolgd door een lunch. Op donderdagochtend is er nog een excursie.

Verder organiseren andere christelijke organisaties randbijeenkomsten. Zo houdt de ECPM (European Christian Political Movement) zijn jaarvergadering doorgaans op de avond van het gebedsontbijt, zodat leden beide bijeenkomsten kunnen combineren.

Veel bezoekers komen speciaal voor het gebedsontbijt naar Brussel, vertelt Van Dalen. „We hebben vaak gasten uit Pakistan en Afrika. Zij hebben het in eigen land niet makkelijk. Het gebedsontbijt is een bemoediging voor hen.”

Persoon van Jezus

De Europarlementariërs werken in de organisatie samen met de Amerikaanse evangelist in Brussel, Carlton Deal. Die verwijst naar het National Prayer Breakfast in Washington. Deal: „De leider van die beweging was lange tijd Doug Coe. Enkele jaren geleden is hij gestorven. Hij zag zichzelf als een eenvoudige volgeling van Jezus. Hij had een passie om de Naam van Jezus te verheffen in de parlementen rond de wereld. Hij geloofde dat als je de Naam van Jezus grootmaakt, je alle mensen naar Hem toe trekt. Vandaar dat Coe vooral de persoon van Jezus centraal zette, meer dan het christendom als religie. Hij verenigt protestanten, rooms-katholieken en orthodoxen, en trekt zelfs moslims en joden. Het gebedsontbijt is niet interreligieus –het is geworteld in Jezus– maar het verwelkomt wel mensen van alle richtingen.”

Van Dalen omschrijft het ontbijt als een algemeen-christelijk initiatief. „Collega Zaborska met wie ik woensdag voorzit, is rooms-katholiek. Ook onze gasten uit Pakistan zijn vaak katholiek. Ons motto is eenvoudig: Jezus Christus volgen. Dat is de bandbreedte en dat heeft nooit enige discussie opgeleverd. Zo gaat het ook tijdens onze vaste gebedsontbijt op woensdag tijdens de zittingsweken in Straatsburg.”

Niet overal staat de persoon van Jezus uitgesproken centraal. Het Prinsjesdagontbijt in Nederland presenteert zich wel als „jaarlijks nationaal gebedsontbijt” voor „bezinning, gebed, bemoediging en ontmoeting”. De statuten noemen „Gods Woord” als grondslag; het doel is de „idealen van een actieve en solidaire samenleving uit te dragen.”

Op veel plekken op de wereld speelt een element van verzoening mee. In de Verenigde Staten wordt het gastheerschap altijd gedeeld door mensen van de twee partijen. Dat voorbeeld wordt elders in de wereld gevolgd. „Het is niet partijpolitiek gebonden”, vertelt iemand, op voorwaarde van anonimiteit, die veel van deze bijeenkomsten bezoekt. „Je zou kunnen denken aan het ontbijt dat Jezus na Zijn opstanding aan de oever van de zee heeft met Zijn discipelen en Zich daar met Petrus verzoent.”

Zo’n verzoening vond dit jaar plaats tijdens het nationaal gebedsontbijt in Kenia tussen de twee rivalen, president Kenyatta en oppositieleider Odinga. Beide kandidaten hadden een verbitterde verkiezingscampagne met elkaar gevoerd.

Ook in het Verenigd Koninkrijk overstijgt het gebedsontbijt de partijgrenzen. Daar werd premier May deze zomer verwelkomd door Ian Blackford van de Schotse Nationale Partij (SNP). Tijdens het wekelijkse vragenuurtje op woensdag botsen die twee steevast met elkaar. Maar tijdens het National Prayer Breakfast toonde hij zich „ingenomen” met Mays steun.

Voor een land kunnen zulke ontmoetingen veel betekenen, zegt George Roller, die tot zijn pensionering betrokken was bij het pastoraat voor Amerikaanse Congresleden. „Ik bezoek al een jaar of acht het gebedsontbijt in Oekraïne. Daar zijn vele groten aanwezig. Het is verbluffend om te zien hoe die leiders elk jaar meer over de Bijbel spreken. Christus krijgt zichtbaar gestalte onder hen.”

Muziekgroep

Hoewel het begrip ”National Prayer Breakfast” in tientallen landen wordt gebruikt, is het geen beschermde titel. Van Dalen: „Wij trekken volledig ons eigen plan. Inmiddels hebben we een vast format gevonden. Er komt een christelijke zanger of muziekgroep. En er komen enkele christelijke sprekers. De CU-leiders Rouvoet en Segers zijn weleens geweest. Dit jaar is het Timo Soini, de minister van Buitenlandse Zaken van Finland.”

De 400 gasten vullen zo’n veertig tafels. „Aan elke tafel is iemand die daar de gebedspunten verzamelt en het gebed leidt. Uiteindelijk sluiten we gezamenlijk af met het Onze Vader.”

Van Dalen verwacht komende woensdag „zeker dertig tot veertig” leden van het Europees Parlement bij het ontbijt. Gezien het totaalaantal van 751 leden is dat misschien niet veel. „Maar het gebed van twee of drie kan veel doen.”

IJsberg

Carlton Deal benadrukt dat het Europees Gebedsontbijt „het topje van de ijsberg” moet zijn. „Dit evenement is ons doel niet. Het gaat om de relaties en de kleine gebedsgroepen.”

Zo deed Dug Coe het ook in het Amerikaanse Congres. Hillary Clinton heeft weleens verteld dat zij als senator betrokken was bij een wekelijkse gebedsgroep die werd geleid door Coe.

Voor veel mensen is het gebedsontbijt een vast uitje naar de nationale hoofdstad of naar Brussel, waar ze oude bekenden treffen en nieuwe netwerken smeden. Deal: „Ik was onlangs bij het gebedsontbijt in Letland en daar trof ik leiders uit Hongarije, Duitsland, Zwitserland en Amerika.”

Dat het bezoeken van het gebedsontbijt niet altijd een geestelijk motief heeft, bleek deze zomer uit The New York Times. Omdat de Amerikaanse president altijd het National Prayer Breakfast bezoekt, biedt het ontbijt een (kleine) kans om de president te ontmoeten. Het ontbijt is zo een achterdeur naar de president als de voordeur van het Witte Huis (nog) gesloten is. Vooral Russen zouden daar gebruik van hebben gemaakt. Volgens het artikel zouden lobbybedrijven zich ervoor inzetten om zulke dingen te regelen, uiteraard tegen betaling. Deal: „Het wordt wel het nationaal gebedsontbijt genoemd, maar in wezen is het internationaal. Het is heel moeilijk om een uitnodiging te krijgen. Elk land heeft een quotum.”

Van Dalen zegt er weinig van te merken dat mensen naar Brussel komen om de macht te ontmoeten. „Wij hebben nauwelijks gasten met een hoog profiel, dus dat speelt bij ons niet. Wij houden het bij belijden en bemoedigen.”

Bidden rond de macht in Washington

Wim Kranendonk

In sommige luxe Amerikaanse agenda’s staat het bij de eerste donderdag van februari al gedrukt: National Prayer Breakfast. Mensen die in Washington willen meetellen, weten dat ze er bij moeten zijn. Al kost het wel wat.

Waar gaat het om? Om geld en contacten? Of om gebed en geloof? De initiatiefnemer voor het gebedsontbijt beoogde het laatste. De praktijk leert dat het stilzijn voor God in hoge mate verdrongen is door het spreken met elkaar.

Voor een glas sinaasappelsap, een paar lekkere broodjes en een kop koffie betaal je al gauw 3000 tot 4000 dollar. Wie gegarandeerd wil zijn van een handdruk van de president en de bijbehorende foto betaalt veel meer. Idriss Déby, de president van Tsjaad, betaalde 220.000 dollar voor lobbywerk dat een uitnodiging voor het ontbijt insloot. Maar voor dat geld was hij verzekerd van twee minuten met de president.

Die paar minuten is ten minste goed voor een foto met de president of een ander lid van de regering. Op die manier heeft de Oekraïense politica Joelia Timosjenko al een paar keer haar eigen president Porosjenko de ogen uitgestoken. Ze is meermalen gespot op het gebedsontbijt.

Elk jaar gaan ongeveer 3500 mensen uit de wereld van politiek, diplomatie en het bedrijfsleven naar het Hilton Hotel in Washington. De organisatie is in handen van The Fellowship Foundation. Grondlegger daarvan was de methodistenpredikant Abraham Vereide. Door contacten met president Roosevelt raakte hij bekend met het politieke bedrijf. „Daar kunnen ze wel wat gebed gebruiken”, zei hij begin 1953 tegen de pas gekozen president Dwight Eisenhower. Die beloofde aanwezig te zijn als Vereide een gebedsontbijt zou organiseren.

Het ontbijt wordt steevast achtergevolgd door het verwijt van de vermenging van spirituele en politieke motieven. „Het is de ontmoetingsplek waar vooral contacten worden gelegd”, zegt Jeff Sharlet, schrijver van een reeks kritische artikelen over de verwevenheid van geloof en politiek. Volgens hem is de bijeenkomst „meer een bazar van gebabbel en gebeuzel dan een gewijde gebedssamenkomst. Zeker, er wordt gebeden en de naam van Jezus Christus valt. Maar het gaat om de ontmoeting.”

Een woordvoerder van The Fellowship Foundation erkent dat er mensen met verkeerde motieven op het ontbijt afkomen. „Maar het blijft belangrijk dat politici er ten minste een keer per jaar bij stilstaan dat ze Gods hulp nodig hebben.”

Gebedsontbijten rond de wereld

Sommigen zeggen dat er gebedsontbijten in vijftig landen zijn, anderen in wel honderd. Maar een wereldwijd overzicht ontbreekt. Uit allerlei bronnen valt het volgende voorlopige lijstje van 33 landen samen te stellen.

Verenigde Staten (1953)

Canada (1964)

Zuid-Korea (1966)

Australië (1985)

Nederland, Prinsjesdagontbijt (1990)

Uganda (1991)

Zwitserland (1991)

Rwanda (1995)

Duitsland (1996)

Europees Parlement (1998)

Litouwen (2001)

Japan (2001)

Kenia (2003)

Letland (2004)

Schotland (2005)

Roemenië (2006)

Balkan Prayer Breakfast (2007)

Congo (2008)

Verenigd Koninkrijk (2011)

Oekraïne (2011)

Moldavië (2012)

Guatemala (2012)

Finland (2015)

Slowakije (2016)

Tanzania (2016)

Israël (2017)

Hongarije (2017)

Oostenrijk (2017)

Wales (2018)

Estland

Noorwegen

Brazilië

Bulgarije