Vrachtwagens vol met kostbare groente en heerlijk fruit die de afvalbak in gaan. Twintig jaar geleden was dat praktijk bij de veilingen, maar anno 2016 zijn zij niet meer de grote boosdoeners als het gaat om voedselverspilling.
Als de wijzer van de veilingklok de minimumprijs had bereikt en het voedsel was niet verkocht, werd het vaak vernietigd. Doordraaien, zoals dat heet, komt nauwelijks meer voor, zegt onderzoeker Toine Timmermans aan Wageningen UR. Tegenwoordig gaat voedsel vaak vanaf de boer rechtstreeks naar de klant.
Toch is het maar de vraag of er uiteindelijk minder eten wordt verspild. „Verspilling in de tussenhandel blijft vaak bij de boer hangen”, legt Timmermans uit. Boeren gebruiken het als veevoer, rijden het uit op het land of gooien het in de vergister om duurzame energie mee op te wekken. Dat laatste wordt gestimuleerd door subsidies.
De grootste klappen in dit proces vallen als een overheid ingrijpt in het productieproces, zoals in 2014 bij de boycot van Rusland. „Maar dat zijn incidenten”, zegt Timmermans.
Bij veilingen, zoals The Greenery, gaat een relatief klein deel uiteindelijk de afvalbak in. Om hoeveel dat precies gaat, wil het bedrijf niet zeggen. Resten gaan veelal naar afnemers die het voedsel industrieel verwerken, bijvoorbeeld tot sap of veevoer. Volgens de definitie van de Wageningse onderzoekers valt het eerste niet onder verspilling, het tweede wel.
Bij Fruitmasters, een fruitveiling in Geldermalsen, wordt –afhankelijk van seizoenen en weersinvloeden– zo’n 10 procent niet als vers fruit afgezet, schat verkoopmanager Zweer van Aalsburg. Daarvan verdwijnt volgens hem vrijwel niets in de container. Niet-verkocht fruit wordt verwerkt tot bijvoorbeeld appelmoes, perensap of aardbeienijs.
Volgens het GroentenFruit Huis, een belangenorganisatie voor handelsbedrijven en telersverenigingen, zorgen betere verpakkingen voor minder voedselverspilling, juist als de keten langer is doordat producten bijvoorbeeld nog wel langs een veiling gaan. „Folie om de komkommer is waarschijnlijk een van de meest gebruikte voorbeelden van ‘onzinnige’ verpakkingen. Maar de folie zorgt juist voor langere houdbaarheid en draagt zo bij aan minder verspilling.”
The Greenery doneert wekelijks verse groente en fruit, die vanwege een overaanbod niet de keten in gaan, aan de regionale voedselbank. Voedselbanken kunnen overigens geen einde maken aan voedselverspilling, stelt Timmermans. „Momenteel is er een wachtlijst van klanten voor de voedselbank. Maar al zou de voedselbank eten geven aan iedereen die daar recht op heeft, dan ondervangt dat nog slechts 0,1 procent van de verspilling.”
De Verspillingsfabriek in Veghel, een in april van dit jaar gestart bedrijf dat producten maakt van reststromen, koopt het merendeel in bij groothandelaren. De fabriek verwerkt met name groenteresten voor soepen en sauzen en zegt zo eten te redden uit biovergisters. Het bedrijf zit nog in de opstartfase, maar als er genoeg afzet is gecreëerd verwacht directeur Corien Poederbach zeker 5 tot 10 ton per week aan restanten te kunnen verwerken.
Supermarkten
Verspilling bij supermarkten komt volgens Timmermans door het gat tussen vraag en aanbod. „Over het algemeen kan de detailhandel de vraag goed voorspellen, want de verspilling is in deze groep het laagst. Al hebben we het dan nog altijd over 180.000 ton voedsel per jaar.” Naast overgebleven groente, fruit en zuivel verdwijnt ook brood massaal in voederbakken van dieren. „Dat komt doordat winkels tot het laatste moment een breed assortiment willen aanbieden. Ze willen geen nee verkopen.”
Een feilloze afstemming van vraag en aanbod is onmogelijk, maar supermarkten kunnen volgens Timmermans wel degelijk meer doen om verspilling te voorkomen. „Experimenten laten zien dat mensen eerder producten kopen die aan de datum zijn als deze zijn afgeprijsd.” De onlangs gelanceerde app Afgeprijsd speelt daarop in door consumenten te vertellen welke producten uit de plaatselijke supermarkt tegen de houdbaarheidsdatum aanzitten. Honderd supermarkten hebben zich al bij de app aangesloten.
----
serie Voedselverspilling
Nederlanders gooien elk jaar 2 miljard kilo voedsel weg. Een serie over voedselverspilling. Vandaag deel 2: de groot- en detailhandel.
----
IJsklontjes van overrijpe appels
Tip van hetkanwel.net: maak van overrijpe en beurse appels ijsklontjes met appelsapsmaak. Snijd de appels in de stukjes. Laat de kern, schil en pitten zitten. Doe de stukjes in een pan en voeg water toe totdat ze onder water staan. Laat het mengsel 1 à 2 uur op laag vuur pruttelen. Stamp de gekookte appeltjes met een stamppotstamper. Zeef het mengsel en doe het opgevangen sap in een ijsblokjeshouder. Laat dit minstens 2 uur in de vriezer liggen.
