Dat bleek dinsdag uit een grootschalig internationaal onderzoek onder leiding van wetenschappers van het Maastricht UMC+ en het VUmc Alzheimercentrum.

Alzheimer is de belangrijkste oorzaak van dementie. Een van de vroegste veranderingen in de hersenen van patiënten is de ophoping van eiwitten. Deze zogeheten amyloïde plaques nestelen zich tussen de zenuwcellen in het brein en verstoren daar de hersenfunctie.

Niet iedereen met deze eiwitophopingen zal uiteindelijk ook dement worden, zegt Pieter Jelle Visser, klinisch epidemioloog in Maastricht en Amsterdam. „Het is een risicofactor.”

Beter in kaart

De wetenschappers namen het initiatief om wereldwijd de ontwikkeling van eiwitophopingen in het brein beter in kaart te brengen. Ze analyseerden gegevens van ruim 10.000 mensen uit 56 internationale onderzoekscentra.

Is het percentage ‘gezonde’ 50-jarigen met plaquevorming en zonder dementieklachten 10, dit percentage loopt op tot 44 onder 90-jarigen. De eiwitophoping blijkt twintig tot dertig jaar voor te lopen op de ontwikkeling van alzheimertype dementie. Dat biedt perspectief voor het voorkomen van de ziekte dementie, aldus de onderzoekers.

Bij mensen met een hogere opleiding blijken de eiwitophoping in het brein vaker voor te komen. „Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de hersenen van hoger opgeleide mensen een grotere reservecapaciteit hebben, en dus meer schade van de eiwitophopingen kunnen doorstaan voordat ze daadwerkelijk klachten krijgen”, zegt Willemijn Jansen, onderzoeker bij het Maastricht UMC+.

Vroege behandeling

Het feit dat de plaques al in mensen zonder dementie aanwezig zijn, biedt in de toekomst mogelijkheden voor vroege behandeling. Visser: „Hiervoor moeten eerst nog geneesmiddelen worden ontwikkeld. Onderzoek hiernaar is al bezig, maar het zal vijf tot tien jaar duren voordat de resultaten hiervan bekend zijn.”

Uit deze studie komt duidelijk naar voren dat patiënten met ophopingen van het eiwit amyloïd in de hersenen meer problemen hebben met hun geheugen en andere cognitieve taken, aldus Rik Ossenkoppele van het VUmc Alzheimercentrum.

De ziekte van Alzheimer is een hersenaandoening die miljoenen mensen wereldwijd treft. De ziekte kenmerkt zich onder andere door geheugenklachten, overzichtsverlies, oriëntatie- en taalproblemen en uiteindelijk ook gedragsveranderingen.