Je moet wel bekeerd zijn om de Roma werkelijk lief te hebben, zegt emeritus predikant ds. Vasko Vasilev. „Door mijn bekering kreeg ik een heel andere houding. Eerst was ik maar sarcastisch. Ik keek op hen neer. Terwijl ik tussen hen was opgegroeid.”

In Bulgarije woont een van de grootste Romagemeenschappen van Europa. In woonwagens rondtrekken doen ze niet meer; de communisten hebben hun dat afgeleerd. Maar de meesten wonen nog steeds in getto’s.

Van de ongeveer zeventig gemeenten van de BBU bestaan er ongeveer acht tot tien voornamelijk uit Roma. De liturgie verloopt daar ook helemaal in hun stijl. Ze hebben hun eigen liederen. Heel soms wordt er ook in de Romataal gepreekt, zegt een andere emeritus voorganger, ds. Theo Angelov. „Maar meestal wordt er toch in het Bulgaars gepreekt. Van de Bijbel is ook alleen maar het Nieuwe Testament in hun taal beschikbaar.”

Projecten

Verder is er in vrijwel alle andere gemeenten een minderheid van Roma. „Ik zag hen zondag hier nog zitten in Sofia.” De baptistenkerken hebben ook diverse sociale projecten onder de Roma, die vanuit Nederland worden gesteund door de stichting Kom over en help.

Roma in Bulgarije kun je volgens ds. Vasilev het best vergelijken met zwarten in Amerika. „Op hen wordt ook neergekeken omdat ze laag geschoold zijn en stinken. En inderdaad, hygiëne is niet hun sterkste kant, om het zwak uit te drukken. Maar christenen mogen zich daardoor niet laten leiden. Als wij de liefde van Christus niet kennen, is al onze toewijding aan de Roma op zijn best een politiek correct gordijn. Zij voelen dat haarfijn aan.”

Zijn ervaring met de mensen is dat je met „geduld en liefde” veel kunt bereiken. „Heb je eenmaal hun vertrouwen, dan zijn ze toonbeelden van trouw. Als ik ’s nachts met een probleem een paar Bulgaren bel, weet ik nooit of ze komen opdagen. Maar als ik een paar Roma optrommel, weet ik zeker dat ze me komen helpen.”

Inbreker

Ds. Angelov herinnert zich nog goed hoe hij in 1942, als driejarig jongetje, met zijn vader meeging naar de Romakerk in Golintsi. De kleine kapel die daar staat was de eerste zigeunerkerk in het land. „Waarschijnlijk in Europa, mogelijk zelfs wel in de wereld.”

De gemeenschap ontstond niet als gevolg van welbewuste kerkplanting, vertelt ds. Angelov. Rond 1915 stalen drie Romajongens een stapel boeken uit een huis in Lom. Een van die boeken had een leren band en zou volgens hen extra kostbaar zijn. Een inbreker begon erin te lezen. Het bleek het Nieuwe Testament. „Door alle vragen die dat opriep, kwam hij naar de gemeente. Daar kwam hij tot geloof. Zo begon hij met zijn vrienden over Jezus te spreken. Later werden ze samen gedoopt. Die inbreker werd daar de voorganger. Mijn vader en ik hebben vaak in dat kerkje gepreekt.” In Lom zijn later nog twee andere Romakerken ontstaan.

Ds. Vasilev maakt zich zorgen over invloed van de islam onder Turkssprekende Roma. Dat is de best geïntegreerde groep Roma, die vooral in het zuiden van het land wonen. „Het IJzeren Gordijn had in elk geval één voordeel: Het hield de islam buiten de deur. Maar juist de taal biedt een brug naar moslimzendelingen. Vanouds zijn de Roma niet zo religieus. Ze hebben wel wat culturele rituelen, maar echt godsdienstig zijn ze niet.”

De ervaring van ds. Angelov is dat Roma best openstaan voor het Evangelie. „Vooral als je hulpgoederen meeneemt. Daarmee kun je een opwekking in een dorp organiseren. Ze zijn makkelijk enthousiast te krijgen, maar ze vallen ook makkelijk terug. Het is een emotioneel volk.”

Het zijn vooral Bijbelgetrouwe christenen die zich de nood van de zigeuners aantrokken, zegt ds. Vasilev. „De media spreken soms verachtelijk over de evangelicalen die onder de Roma werken. Maar de praktijk is dat anderen niet naar hen omkijken.” Ds. Angelov: „De Oosters-Orthodoxe Kerk is helemaal niet in de Roma geïnteresseerd. Een Roma die daar binnenkomt, zou vreemd worden aangekeken.”

Kindertal

Ds. Angelov maakt zich zorgen over het kindertal onder de Roma. „Dat is onverantwoord hoog. Vaak kunnen ze al die kinderen niet onderhouden, en dat vergroot de armoede. Onder de rest van de Bulgaarse bevolking ligt het aantal kinderen eigenlijk te laag.”

Een ander probleem is de mentaliteit van het getto, zoals beide voorgangers dat noemen. Ds. Angelov: „Ze houden van het leven onder elkaar.”

Ds. Vasilev verwijst naar een experiment dat zou zijn gedaan om enkele leden van Romagezinnen in hun eigen gemeenschap te scholen en andere daarbuiten. „Wat zag men? Dat de kinderen die buiten het getto naar school gingen, zich veel sneller ontwikkelden. Voor mij klinkt dat heel logisch. Succesvolle docenten gaan waarschijnlijk toch niet op zo’n school lesgeven. In die omgeving blijft toch te veel de geest van het getto hangen, met zijn misdaad en luiheid. Die houdt de ontwikkeling tegen.”

serie Roma Bulgarije

Dit is het derde deel van een vierluik over Roma in Bulgarije. Zie ook Puntkomma pag. 4.