„Tot de jaren 50 pakte men in Nederland een liniaal, trok een lijn en zei: Zo komt die weg te liggen”, zegt Rob Chevallier, oud-medewerker van Rijkswaterstaat Oost-Nederland. Of die wegen nu dwars door natuurgebieden of plaatsen heen kwam te liggen, dat deed er niet toe.

Een onderzoekje van de kaarten van de zogeheten Rijkswegenplannen bevestigt Chevalliers lezing. Volgens het Rijkswegplan uit 1932 moet rijksweg 50 kaarsrecht van Arnhem naar Zwolle gaan lopen. Vanaf Arnhem gaat het geplande tracé recht naar boven, dwars door het centrum van Apeldoorn, langs Paleis Het Loo en De Naald, doorploegt het de prachtige Kroondomeinen bij Gortel en Niersen en de noordelijker bossen van de Noord-Veluwe, om zich bij Heerde bij de huidige A50 te voegen.

Wilhelmina

Naar verluidt verzette koningin Wilhelmina zich eind jaren 30 tegen de aantasting van de Kroondomeinen, die zij vanaf 1910 had gekocht. Haar brief aan de minister van Verkeer en Waterstaat om het tracé te wijzigen had succes. Nog voor de oorlog aanbrak werd het noordelijke tracé tot en met landgoed Varenna bij Hoenderloo naar het oosten van Apeldoorn verschoven.

Overigens bleef een restant van de geplande weg liggen. Chevallier en Jos van der Wal, oud-archivaris van Rijkswaterstaat Oost-Nederland, stuitten bij het schrijven van hun boek ”Rijksweg 50 van A tot Z” nog op een zinloos gekapt bos, vlak bij de Wieselseweg bij Apeldoorn-Noord. In het halfopen landschap liggen inderdaad diverse stukken land die dit perceel kunnen zijn.

De zuidelijke helft van het plan voor een rechtstreekse verbinding tussen Arnhem en Apeldoorn bleef grotendeels intact. Vanaf Apeldoorn zou er een vierbaans ontsluitingsweg naar de A50 bij Hoenderloo komen.

In 1968 begon de aanleg van de A1 van Barneveld naar Apeldoorn en een gek pootje van A50 tussen Apeldoorn en Hoenderloo met de aanleg van viaducten. Zo werd in 1969 het dubbele viaduct bij Beekbergen voltooid, en in dezelfde tijd ook de twee viaducten over de A50 met de naam ”Varenna”.

De vierbaans ontsluitingsweg kwam er echter nooit. Uit het Rijkswegenplan van 1968 bleek een drastische ommekeer in de verkeerskundige inzichten. De geplande kruispunten van rijkswegen midden in stadscentra maakten plaats voor nieuwe knooppunten buiten de steden.

Er speelde nog wat mee. Het dorp Beekbergen verzette zich heftig tegen de aanleg van een vierbaansrondweg door het halfopen weidegebied Engeland. Ten zuiden van het viaduct woonde meneer Ravenhorst, kantonnier bij Rijkswaterstaat. Zijn tuin moest worden opgeofferd voor de weg. „Hij heeft mij zelf verteld dat hij met een riek voor zijn chef heeft gestaan en heeft gezegd: „Als die weg er komt, ga jij eraan””, vertelt Charles Tamboer (59) van de gelijknamige snackbar op de Arnhemseweg.

Extra wildviaduct

Het tweede viaduct Ravenna werd tot de opening van het resterende stuk van de A50, Hoenderloo-Schaarsbergen, pas in 1990, gebruikt. Sindsdien ligt het er ongebruikt bij. Chevallier: „Omdat afbreken te duur was, ligt er nu een loos viaduct.” „Tegenwoordig verbindt het twee stukjes bos met elkaar”, meldt Wikipedia ironisch. Een extra wildviaduct dus.

De Apeldoorner Mendel vestigde naast de ongebruikte weg van viaduct Ravenna een restaurant en gebruikte de weg als parkeerplaats voor de vele vrachtwagens.

Ook ten noorden van Beekbergen werd het extra stuk asfalt van de Arnhemseweg gebruikt. Eerst als weg. „Daar bij tankstation Tango werd het vierbaans”, wijst Tamboer. „Dan was het even racen. Omdat tijdens het invoegen bij Beekbergen zo veel ongelukken gebeurden, is de weg afgesloten.”

Daarna parkeerden forenzen er jarenlang hun auto om op de aangrenzende bedrijfsparken te gaan werken, totdat de gemeente Apeldoorn het enige jaren geleden verbood. Tamboer exploiteerde er achttien jaar lang zijn patatkraam in een vrachtwagentruck. Per 1 augustus heeft hij de truck verkocht, maar de snackbar blijft. En fietsers hebben een ruime mate van schuilgelegenheid tegen de regen onder het viaduct bij Beekbergen.

Wat de zinloze viaducten hebben gekost, is moeilijk te achterhalen. Maar dat loopt in de miljoenen guldens.

Wat is er ooit gebouwd of aangelegd zonder dat het in gebruik is genomen? In deze serie acht zinloze bouwwerken. Vandaag deel 2.