Een kilometer verderop raast het verkeer over de drukke A10. Daarachter begint Amsterdam. Maar bij de Luijendijksluis is het een en al rust. Een enkele hardloper rent over de Luijendijkbrug.

Vroeger was het er nog veel rustiger, vertelt sluiswachter Buys-Onrust. „Toen kon je de sluis alleen maar per boot bereiken. We leefden hier op een soort eiland.” Buys komt uit een sluiswachtersfamilie. Haar vader was het, haar opa aan moeders kant ook. Allemaal hielpen ze op dezelfde plek boten vanuit de Zuidwesterplas naar het Kerkebreek of andersom.

Heel vroeger ging dat met een zogenaamde overhaal. Buys: „Dat was eigenlijk een heel grote schommel. Je schoof de boot erop, gaf het ding een harde zet en op het hoogste punt haalde je de boot er weer af.”

In 1834 kwam er een houten sluis in het Luijendijkje. Buys laat een schilderij zien dat haar broer ervan maakte. Links naast de sluis staat het houten huisje waar zij geboren is. In 1907 werd het hout vervangen door beton. Alleen de sluisdeuren bleven van hout.

Buys geniet zichtbaar als ze de verhalen uit de oude doos ophaalt. „Er kwamen vaak boeren die hun boot hadden volgeladen met eieren, kaas en melk. Ze voeren dan naar het Centraal Station in Amsterdam. Vandaar reden ze naar het centrum om hun spullen te venten.”

Ook vissers maakten veelvuldig gebruik van de Luijendijksluis. Er waren speciale boten die in IJmuiden visafval gingen halen en het dan bij eendenfokkers in Den Ilp brachten. Die versnipperden de vis en voerden die aan hun eenden. Buys: „Vaak zat er tussen het visafval nog wel een scholletje dat nog leefde. Wij kregen dan een maaltje vis in ruil voor gratis schutten door de sluis. Heerlijk.”

Tegenwoordig maakt vooral de recreatievaart gebruik van de sluis. „Op een zomerse dag schutten we meer dan 300 boten.” Drie maanden geleden moest Buys om Arbo-technische redenen stoppen als sluiswachter. Maar als een schipper zich buiten de openingstijden meldt, laat ze hem niet wachten.

Dit is het tweede deel in een serie over sluizen.