De vroege ochtendzon streelt de kathedraal van Rouen. De stenen kolos komt tot leven, lijkt te ontwaken uit een slaap van eeuwen. Zo zag de schilder Monet hem. Zó, en in al die andere stemmingen waarin het licht het bedehuis met het verstrijken van de tijd brengt.
Nog altijd kunnen bezoekers op het voorplein van de kathedraal genieten van dat wonderbaarlijke samenspel van zonlicht en architectuur. En alsof dat nog niet genoeg is, is het monument in de zomermaanden -van 23 juni tot 17 september- elke avond na zonsondergang het decor van een lichtspektakel: ”La Cathédrale de Monet aux pixels”. Op de gevel wordt een fascinerend spel van bewegende kleuren opgevoerd. Voor Hollanders: het is gratis. Met dank aan Monet natuurlijk.
Oranjerode zon
Rouen, het culturele hart van Normandië, is een uitstekende uitvalsbasis om de wereld van Monet te verkennen. Le Havre, de havenstad waar de kunstenaar opgroeide, ligt 86 kilometer verderop, waar het Seinewater de Atlantische Oceaan instroomt. Als 18-jarige leerde Monet hier de landschapsschilder Eugène Boudin uit het naburige Honfleur kennen. Boudin stimuleerde hem in de buitenlucht te gaan schilderen en Monet exposeerde in Le Havre zijn eerste landschap.
Later, in 1874, schilderde Monet in de haven van Le Havre het doek ”Impression. Soleil levant”, een vlugge schets van een oranjerode zon die in de ochtendnevel boven de horizon opkomt. De atmosfeer van dat ogenblik was voor Monet belangrijker dan de precieze weergave van wat hij zag. Het schilderij leverde hem de verachting van kunstcriticus Louis Leroy op: geïnspireerd door de titel gaf hij Monet en gelijkgestemde vernieuwers de geuzennaam „impressionisten.” De schilderijen zijn tegenwoordig goud waard.
Omdat Le Havre in de Tweede Wereldoorlog bijna totaal werd verwoest, is de sfeer van vroeger ver te zoeken. Nieuwbouw, zware industrie en olieraffinaderijen zetten er nu de toon. Met als goedmakende blikvanger de indrukwekkende Pont de Normandie, de 856 meter lange brug die de monding van de Seine overspant en Le Havre met het pittoreske Honfleur verbindt.
Mysterieus licht
Honfleur is een van de vele havenstadjes rond de baai bij de riviermonding. Het biedt een prachtig zicht op de rivier, op de zee, op het uitbundig beboste kustlandschap. Gecombineerd met het mysterieuze licht van de Seinevallei oefende deze omgeving een grote aantrekkingskracht uit op de impressionisten, die bij voorkeur in de open lucht -”en plein air”- schilderden. Het haventje met de historische panden is tegenwoordig een van de meest gefotografeerde plekken van de regio. En ook nu nog trekt het stadje kunstenaars aan. De jonge Monet kwam er vaak en graag met zijn vriend en collega Jean-Frédéric Bazille. Hij ontmoette er onder anderen de Nederlandse kunstenaar Johan Barthold Jongkind.
Aanstormend talent kan in deze omgeving overigens niet alleen inspiratie opdoen, maar ook zelf, onder deskundige begeleiding, de penseel ter hand nemen. Bij atelier ”Bleu, Vert, Mer” in het nabijgelegen dorpje Trouville bijvoorbeeld. Niemand minder dan Vermeer -de naam in het Frans verbasterd tot iets wat op een blauwgroene zee duidt- lokt de kunstenaar in de dop naar binnen, waar Philippe en Isabelle Levasseur de schilderskwast zwaaien. Bekwaam brengen ze de gasten de eerste beginselen van het olieverfschilderen bij, met appel of peer in de hoofdrol. De uitgekozen vrucht wordt zorgvuldig in positie gezet, mooi aangelicht en: schilderen maar. Het eindresultaat (wie durft er nog appels met peren vergelijken?) gaat in een discrete pizzadoos mee naar huis. Philippe doet breed lachend uitgeleide: „Wel vertellen dat je hier in de leer bent geweest als je later beroemd bent.”
Roem is voor Monet in ieder geval wél weggelegd. Die verkreeg hij niet in de laatste plaats dank zij zijn monumentale waterlelieschilderijen.
Japanse brug
Tijdens een van zijn reizen van Parijs naar Honfleur ontdekte Monet in het plaatsje Giverny een fraai landhuis met een flink stuk grond. Enkele jaren eerder, in 1879, was zijn vrouw Camille Doncieux overleden - ze werd slechts 32 jaar oud. Vreemd genoeg leefde Monet op dat moment ook al samen met Alice Hoschedé en haar echtgenoot Ernest. Deze bizarre verhouding leidde tot veel geruchten en tot onbegrip bij collega-schilders. In 1883 verhuisden Monet en zijn twee zoons én de familie Hoschedé naar Giverny. Daar overleed Ernest in 1891, waarna Monet en Alice in het huwelijk traden.
„Ik kan niets anders dan schilderen en tuinieren”, zei Monet ooit. In Giverny kon hij zich wat dat betreft helemaal uitleven. De tuin zette hij vol met paarsblauwe irissen, feloranje tulpen, stralend gele zonnebloemen en tientallen andere bloemensoorten. Aan de hand van foto’s die Monet zelf maakte, is de tuin zo veel mogelijk in oude staat teruggebracht.
Pronkstuk was en is de grote vijver met waterlelies, omzoomd met treurwilgen. In een eerbetoon aan de Japanse kunst en cultuur liet Monet een Japanse brug over de vijver bouwen, die te zien is op de vermaarde reeks waterlelieschilderijen die Monet hier maakte.
Het huis, de tuin en de vijver bestaan nog steeds en zijn te bezichtigen. Helaas hebben cultuurloze planologen een weg laten aanlegen die vijver en tuin onverbiddelijk van elkaar scheiden. De vijver is nu vanuit de tuin alleen bereikbaar via een vochtige tunnel onder de weg door. Maar aan het eind van de tunnel breekt het licht in overweldigende schoonheid door: de beroemde vijver met zijn al even beroemde waterlelies ligt er sereen en onaangetast bij. Feest van herkenning.
In het huis zelf stuit de bezoeker op nóg een hobby van de kunstenaar. Monet was een ster in koken en verzamelde allerlei recepten. De blauwbetegelde keuken met de rijen koperen pannen is de stille getuige van deze smakelijke liefhebberij.
Meer informatie: 0900-1122332 (0,50 euro/min.) en www.franceguide.com/nl, www.frankrijkdichtbij.nl en www.normandy-tourism.org.