Het Britse parlement heeft ingestemd met wetgeving die het deze zomer mogelijk moet maken om een deel van de in het Verenigd Koninkrijk arriverende bootmigranten, naar Rwanda te sturen. Begin juli moet, na veel vertraging, de eerste vlucht met asielzoekers opstijgen vanuit het VK naar het Afrikaanse land.

De maandagnacht aangenomen noodwetgeving moet Britse ministers in staat te stellen uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en het Britse Hooggerechtshof te omzeilen. Die stelden eerder dat Rwanda geen veilig land is om asielzoekers naar terug te sturen. De nieuwe noodwet bepaalt nu (per decreet) dat het land wél veilig is.

De mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, Michael O’Flaherty, reageert kritisch. Hij laat weten dat de Britse Rwandaplannen „grote vragen oproepen over de mensenrechten van asielzoekers en de rechtsstaat in het algemeen”. Het EHRM hield Britse uitzettingen van migranten naar Rwanda eerder al eens tegen, tot woede van de rechterflank van de Conservatieve regering. Die wil na de brexit geen Europese inmenging in binnenlandse aangelegenheden meer. Toch moet de regering van het VK „de inbreuk die de nieuwe wet maakt op de onafhankelijke rechtspraak” terugdraaien, vindt O’Flaherty.

„Deze vluchten gaan door, wat er ook gebeurt” - Rishi Sunak, premier Verenigd Koninkrijk

Hij krijgt steun van VN-mensenrechtenchef Volker Türk en de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties, Filippo Grandi. Ook zij roepen de Britse regering op de Rwandawet te heroverwegen.

Geen getreuzel

Premier Rishi Sunak had maandag, voorafgaand aan de stemming, echter juist aangegeven geen afwijzing van de Rwandawet meer te accepteren. „De vluchten gaan door, wat er ook gebeurt”, verklaarde hij. Sunak waarschuwde dat hij de wet keer op keer in stemming zou brengen, „ongeacht tot hoe laat” het zou duren om er een meerderheid voor te krijgen. „Geen getreuzel meer, geen uitstel meer.” Uiteindelijk kreeg de premier maandag tegen middernacht zijn zin.

De vliegtuigen, en de vijfhonderd ambtenaren die de bootmigranten moeten gaan begeleiden, staan klaar, verzekert Sunak. Zij kunnen binnen tien tot twaalf weken worden ingezet. Dat wil zeggen: zolang de plannen niet opnieuw vertraging oplopen door rechtszaken die mensenrechtenadvocaten de komende weken ongetwijfeld zullen aanspannen. Maar de verwachting is dat de Britse regering zal beginnen met de deportatie van bootmigranten die de minste kans maken voor de rechter.

Sunak verzekert dat er een afschrikwekkend effect zal uitgaan van het beleid, waardoor minder migranten zullen proberen in rubberbootjes het Kanaal over te steken. Critici betwijfelen dat.

De Britse premier heeft zoveel haast, omdat hij de verkiezingen later dit jaar wil ingaan met streng migratiebeleid als speerpunt. Het is voor dat imago essentieel dat de eerste Rwandavluchten hebben plaatsgevonden voordat de campagne begint. De mensensmokkel in rubberbootjes via het Kanaal is veel Britten een doorn in het oog. In 2023 kwamen circa 30.000 mensen via die route naar het VK. Dat is overigens nog geen 3 procent van het totaalaantal gearriveerde migranten dat jaar.

Sunak en zijn Conservatieve Partij staan in de peilingen een straatlengte achter op de linkse oppositiepartij Labour. Een exacte datum voor de verkiezingen is er nog niet. Labour zegt de uitzetting van bootmigranten naar Rwanda te stoppen als de partij aan de macht komt. In plaats daarvan wil Labour met de Europese Unie betere afspraken over migratie maken, nadat de vorige met de brexit verloren zijn gegaan. Dat is volgens veel experts een effectievere manier om bootmigratie over het Kanaal te verminderen dan de Rwandadeal.

Tragedies

Want dat er iets aan de mensensmokkel moet worden gedaan, daarover is iedereen het wel eens. Zo kwam de ochtend na de parlementaire instemming over de Rwandawet het nieuws naar buiten dat vijf migranten tijdens hun poging het Kanaal over te steken, zijn verdronken. „Dit soort tragedies moet stoppen”, reageerde de Britse minister van Binnenlandse Zaken James Cleverly.

Mochten de eerste Rwandavluchten in juli opstijgen, dan zullen die tot september in totaal waarschijnlijk slechts zo’n tweehonderd vluchtelingen vervoeren. Meer kan Rwanda in het begin niet aan. Pas later kan het aantal deportaties omhoog. Volgens Sunak zijn in het VK zelf 2200 detentieplekken beschikbaar. Daar zullen de migranten die in aanmerking komen voor een vlucht naar Rwanda, hun vertrek afwachten.

De Britse premier kreeg de noodwetgeving in december al voor de eerste keer door het Britse Lagerhuis. Maar het niet-democratisch gekozen Hogerhuis zag daarna juridische bezwaren en stuurde de wet meerdere malen met amendementen terug. Met die aanpassingen stemde de rechterflank van de Conservatieve Partij in het Lagerhuis echter weer niet in. Zo ‘pingpongde’ de wet maandag enige tijd tussen de twee Kamers, tot de tegenstanders het opgaven en de amendementen lieten vallen.

Het betekent een succesje voor Sunak. Maar de manier waarop hij de wet erdoorheen duwde, leidde wel tot kritiek. Lord Carlile of Berriew, lid van het Hogerhuis, beschuldigde de Britse premier ervan gebruik te maken van intimidatie. Hij waarschuwde: „Dit zal een zeer nare smaak achterlaten”.