De Chinese studenten waren vooraf best zenuwachtig voor het vraaggesprek met de lange Nederlander aan de Peking Universiteit. Maar toen Rutte het podium afliep om in te gaan op een verzoek van een student voor een selfie, kon hij op veel gelach en applaus rekenen.

Op de vraag hoe het zit met zijn toekomstperspectief bij de NAVO zei Rutte: „Het is nog onduidelijk of ik de volgende secretaris-generaal word. We wachten de uitslag af, maar ik zou het een eer vinden om te dienen.” Rutte liet de paar honderd studenten weten zich zorgen te maken over de oorlog in Oekraïne. „Want als Poetin succesvol is, zal het een gigantische bedreiging zijn voor mijn land en voor Europa”, doceerde hij.

Nederland als poort

De losse sfeer op de campus stond in schril contrast met zijn bezoek aan de Grote Hal van het Volk. Daar schudde hij woordeloos, maar met een glimlach, de hand van de Chinese president Xi Jinping. Het is vrij uniek dat de Chinese president een demissionaire regeringsleider ontvangt, maar ongetwijfeld speelt mee dat Nederland voor China de op een na grootste handelspartner is in de Europese Unie. Xi noemde Nederland zelfs „een poort” voor de samenwerking tussen China en de EU.

Het zijn juist die warme economische banden die Rutte naar eigen zeggen in staat stelden het over ingewikkelde onderwerpen te hebben. Zo besprak hij de Chinese cyberaanvallen op de Nederlandse militaire inlichtingendienst en waarschuwde hij het Chinese leiderschap dat de onderdrukking van de Oeigoeren en andere minderheden in Xinjiang effect zal hebben op de handelsrelaties.

Export Xinjiang fors gestegen

„Los van wat de regering doet, raakt dit onze bedrijven. Ook omdat klanten in toenemende mate ernaar vragen”, aldus Rutte tijdens een persconferentie achteraf. De Tweede Kamer was in februari 2021 een van de eerste parlementen om te spreken over een ”genocide” in Xinjiang. Al snel volgden andere Europese landen en kwamen er EU-sancties tegen de import van goederen gemaakt door dwangarbeiders. Eerder nam de Amerikaanse regering deze term al in de mond.

Het is belangrijk om in gesprek te blijven met China

Desondanks steeg de export van Xinjiang naar de Europese Unie in de eerste twee maanden met 217,8 procent in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Dat melddeSouth China Morning Postonlangs, nadat de Hongkongse krant een dataonderzoek had gedaan.

Nederland was samen met Polen en België de grootste afnemer van goederen uit Xinjiang. Het gaat dan vooral om lithiumbatterijen en tomatenpasta. De demissionaire Nederlandse premier had geen antwoord op de vraag hoe dit mogelijk was, terwijl het bevorderen van maatschappelijk verantwoordelijke handel een Nederlandse prioriteit is.

Rust in de Straat van Taiwan

Een andere moeilijke kwestie die Rutte in China besprak, was de groeiende druk van Peking richting Taiwan. Zo zou hij de Chinezen hebben gezegd dat het voor Nederland van groot belang is dat er rust blijft in de Straat van Taiwan. „Het is een klassiek thema, waarvan de Nederlandse positie al jaren bekend is.” Om de parallel met Oekraïne te trekken vond Rutte echter te ver gaan.

Volgens Rutte zit in dit soort klassieke thema’s –zoals Taiwan, schendingen van mensenrechten, maar ook intellectueel eigendomsrechten– maar weinig schot bij de Chinezen. „Het verbetert niet of heel traag”, gaf hij toe. Toch vindt hij het belangrijk dat Nederland in gesprek blijft met de regering in Peking. „Om verder te blijven werken aan de wederzijdse handel, daar waar dat wel kan.”