In Haïti is zondagavond de noodtoestand uitgeroepen. Het door bendegeweld geteisterd land staat aan de rand van de afgrond. Biedt een VN-missie het land een uitweg uit de neerwaartse spiraal?
In het straatarme Haïti lijkt de malaise compleet. De ruim 11 miljoen inwoners staan al maanden bloot aan toenemend bendegeweld. Afgelopen weekeinde bereikte het geweld een kookpunt.
Misdaadbendes –die inmiddels 80 procent van de hoofdstad Port-au-Prince in handen hebben– vormden een alliantie en eisen het aftreden van Ariel Henry. De premier maakte afgelopen week bekend dat hij in 2025 verkiezingen houdt en niet zoals eerder beloofd op 7 februari jongstleden. In het land zijn sinds 2016 geen democratische verkiezingen meer gehouden. Henry kwam aan de macht na de moord op president Jovenel Moïse in 2021.
Bendeleden bestormden twee gevangenissen en bevrijdden zo’n zesduizend gevangenen. Daarna voerden ze aanvallen uit op de internationale luchthaven en meerdere politiebureaus. Vluchten zijn geannuleerd en bedrijven, overheidsgebouwen, ziekenhuizen en scholen gesloten. De humanitaire hulp aan Haïti is grotendeels opgeschort. Burgers hebben geen toegang meer tot schoon drinkwater of sanitaire voorzieningen. Zo’n 15.000 mensen zijn hun huizen ontvlucht.
Kenia
Terwijl in eigen land het geweld uitbarstte, vloog Henry dit weekeinde naar Kenia om met president William Ruto een akkoord te tekenen over het sturen van een Keniaanse politiemacht van 2000 man om de orde in Haïti te herstellen. Het constitutioneel hof van Kenia blokkeerde in januari het sturen agenten voor een buitenlandse missie, omdat dit met de Keniaanse grondwet strijdt. Door een wederzijdse deal te tekenen, wil Ruto het sturen van een politiemacht naar het Midden-Amerikaanse land versnellen.
Die missie, gesteund door de Verenigde Naties en met onder meer 200 miljoen dollar gefinancierd door de Verenigde Staten, zal niet alleen met Kenianen worden bemand. Ook de Bahama’s, Bangladesh, Barbados, Tsjaad en Benin hebben troepen toegezegd.
Mensenrechtenorganisaties en juristen in Kenia uitten bezwaar en dreigen opnieuw naar de opperrechters in Kenia te stappen om te voorkomen dat agenten naar Haïti worden gestuurd. Ze noemen de met Henry gesloten deal een eenmansactie van Ruto die volgens hen parlementaire instemming vereist. Bovendien hebben Keniaanse agenten geen beste naam. In Kenia zijn de agenten, in de volksmond ‘hyena’s’ genoemd, berucht vanwege het extreme geweld dat ze toepassen. In plaats van de orde te bewaren, vergroten agenten de onveiligheid. Sinds 2019 vielen door toedoen van de politie ruim 1350 doden en vonden in Kenia meer dan 350 ontvoeringen plaats, schrijft Missing Voices. Slechts 28 agenten werden vervolgd.
Ook bij eerdere VN-missies in het buitenland gingen Keniaanse agenten hun boekje te buiten. Bij operaties in Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek, De Sudanese provincie Darfur en eerder in Haïti kwamen berichten naar buiten van seksueel misbruik onder de plaatselijke bevolking door vredeshandhavers uit onder meer Kenia. Mensenrechtenorganisaties vrezen bij een nieuwe VN-missie naar Haïti soortgelijke uitwassen.
En dan zijn er nog de praktische bezwaren. Kenianen spreken niet het Frans of Kreyòl wat in Haïti wordt gesproken, maar Engels of Swahili. En wat betreft de aantallen: enkele duizenden met pistolen bewapende agenten maken geen schijn van kans tegen de zwaarbewapende bendeleden met hun MA-17’s.
Dat een VN-missie onder leiding van Kenia de orde in Haïti niet zal weten te herstellen, staat dus bij voorbaat al vast, zegt Daniel Jean-Louis, zakenman en directeur van de Haïtiaanse partnerorganisatie van Woord en Daad Parole et Action. Hij denkt echter dat Henry met Ruto in zee gaat bij gebrek aan andere partijen die Haïti hun hulp aanbieden.
„Wie zal het leiderschap tonen wat dit land nodig heeft om het bendegeweld te stoppen”, sombert Jean-Louis. Wat Haïti volgens hem nodig heeft, is een autoriteit die in staat is de gewapende bendes uit te schakelen. „Een leger met een inlichtingendienst om bendes te lokaliseren en van hun aanvoer af te snijden.”
Voor de nabije toekomst heeft Jean-Louis echter weinig hoop. „Niemand weet waar dit eindigt. Als er uiteindelijk niets gebeurt, zal de situatie in Haïti verder verslechteren. De problemen zullen zich niet vanzelf oplossen.”
