Voordat de eerste exitpoll op de schermen verschijnt, zit de stemming er in de Fokkerterminal in Den Haag nog best goed in. De aanwezige VVD’ers hebben nog een klein beetje hoop dat hun partij als grootste uit de stembus komt.

Tegen negenen loopt de spanning toch wel op: gaat onze lijsttrekker, Dilan Yesilgöz, het maken? Of wordt de hegemonie van de VVD na dertien jaar doorbroken? Aan de statafeltjes beginnen de VVD’ers alvast aan de formatie en de samenstelling van een volgende coalitie.

VVD-partijvoorzitter Eric Wetzels verstoort hun overleg met een welkomstwoord en peptalk: „Ik ben enorm trots op Dilan. Wat de uitslag ook is, we maken er een mooie avond van. Daarna gaan we verder bouwen aan onze mooie VVD.”

De liberalen zwijgen als om negen uur de eerste exitpoll op het scherm verschijnt. De VVD verliest daarin 11 zetels; de PVV wint er 18.

Daarna is de stemming bedrukt: geen gejuich en veel minder gelach. „Wat een klap, hè?” Vol ongeloof staren de VVD’ers naar de schermen waarop de exitpoll zichtbaar blijft: „Ik had niet verwacht dat de PVV zoveel zetels zou krijgen.” In de coulissen staan demissionaire bewindslieden beteuterd te kijken. Zelfs de tussentijds teruggetreden onderwijsminister Dennis Wiersma laat zich weer zien.

Schrale troost

De VVD’ers zijn zonder meer teleurgesteld over de uitslag: „Hoe kon dit gebeuren?” De schalen bitterballen die rondgaan, dienen slechts als schrale troost. Ondertussen gaan de bespiegelingen door: „Dit is droevig. De klap is groter dan verwacht. Hoe moet dat met de formatie?”

Even later wordt het bier met vaten tegelijk binnengereden. Als de tweede exitpoll binnenkomt en blijkt dat de VVD geen 23, maar 24 zetels krijgt, gaat een groot gejuich op. Eenzelfde gejuich gaat erop als blijkt dat GroenLinks-PvdA zakt van 26 naar 25 zetels. Als winnaar Wilders geïnterviewd wordt, draaien de technici het geluid weg.

Onvoldoende geluisterd

Wat heeft de VVD verkeerd gedaan? Die vraag gaat lijsttrekker Yesilgöz in haar toespraak niet uit de weg: „We hebben onvoldoende geluisterd naar het volk. Hierin liggen lessen voor ons allemaal. De politiek is er niet in geslaagd de problemen bespreekbaar te maken. Die problemen liggen op het terrein van integratie. De politiek heeft de zorgen van het publiek serieus te nemen.”

Het is voor de liberalen een bittere pil dat hun partij niet langer de grootste is. Lijsttrekker Yesilgöz was voorafgaand aan de verkiezingen uitgesproken over haar inzet: de VVD moest de grootste worden en zij wilde Rutte opvolgen. Een andere rol voor de VVD kon ze zich nauwelijks voorstellen.

Tijdens de verkiezingsavond wil Yesilgöz niet nader ingaan op de vraag of de VVD samen met de PVV in een kabinet wil stappen. De dag voor de verkiezingen zei Yesilgöz nog dat ze niet wil dienen onder premier Wilders.