Noord-Koreanen zelf deden het af met een vaag geformuleerde verklaring die stelde dat de sluitingen kwamen door „het veranderende mondiale klimaat en het nationale diplomatieke beleid”. Het land noemde de veranderingen „normaal”. Sinds de mislukte top tussen de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un en de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump in 2019 heeft Pyongyang diplomatiek overleg met de Verenigde Staten en Zuid-Korea nagenoeg opgegeven. Van een nóg verder in zichzelf keren van Noord-Korea was dus al sprake.

Daar kwam de coronapandemie nog eens bij, waarbij het land ruim drieënhalf jaar de grenzen potdicht hield. Pas sinds augustus vindt er weer mondjesmaat personenverkeer plaats. Mogelijk waren de ambassades zonder de pandemie al eerder gesloten, maar kon dat nu pas worden uitgevoerd omdat medewerkers niet eerder konden reizen.

In Zuid-Korea worden de sluitingen vanuit financiële motieven verklaard. Volgens het Zuid-Koreaanse ministerie van Eenwording kampt Noord-Korea met forse economische problemen, die verergerd worden door VN-sancties vanwege het kernwapenprogramma. „Deze sluitingen laten zien hoe Noord-Korea ermee worstelt om zelfs minimale diplomatieke betrekkingen met traditionele bondgenoten vanwege de moeilijke economische situatie gaande te houden.”

Uitzwaaien

Dat juist in Angola en Uganda de posten worden gesloten, is opmerkelijk. Noord-Korea onderhoudt al ruim vijf decennia goede contacten met beide Afrikaanse landen. Het land steunde de meedogenloze Ugandese dictator Idi Amin, trainde zijn troepen en leverde munitie. Ook waren er jarenlang honderden Noord-Koreaanse artsen in Ugandese ziekenhuizen werkzaam. De huidige president Yoweri Museveni, aan de macht sinds 1986, kwam de vertrekkende Noord-Koreaanse diplomatieke staf persoonlijk uitzwaaien. In Angola staan meerdere monumenten van Noord-Koreaanse makelij.

Noord-Korea onderhoudt graag diplomatieke betrekkingen met zo veel mogelijk landen, om het Kim-regime een air van legitimiteit te geven en Noord-Korea als normaal land te presenteren. Die ambassades voeren diplomatieke werkzaamheden uit, maar dienen ook een ander doel: het binnenhalen van harde valuta. Veel ambassademedewerkers worden belast met het verdienen van zo veel mogelijk geld in de landen waar ze gestationeerd zijn, dat ze dan vaak contant naar Noord-Korea meenemen.

Immuniteit

Risico op controle is er niet: deze medewerkers genieten diplomatieke immuniteit, waardoor hun bagage niet gecontroleerd mag worden. ‘Diplomaten’ verdienden afgelopen decennia in het buitenland geld met handel in alcohol, sigaretten, drugs, wapens, goud, diamanten, ivoor en hoorns van neushoorns. Er ligt veel druk op de Noord-Koreaanse ambassademedewerkers: zij krijgen vanuit Pyongyang een bedrag aan ‘loyaliteitsgeld’ opgelegd dat ze moeten overmaken – en dat vaak niet mals is.

Het lijkt er echter op dat veel van deze ambassades van verdienmodellen in kostenposten zijn veranderd. Door strengere VN-sancties is het steeds moeilijker om goederen en geld naar Noord-Korea te transporteren. Veel landen die vroeger nog graag wapens of bouwprojecten van Pyongyang afnamen, willen nu hun vingers niet meer aan het omstreden land branden. Ook hebben veel naties conform die VN-sancties Noord-Koreaanse dwangarbeiders, een andere melkkoe voor Pyongyang, uitgezet – waaronder Uganda en Angola. Aangezien veel landen die wél een Noord-Koreaanse ambassade hebben nauwelijks werkelijk diplomatieke zaken met Noord-Korea doen, is het voor Pyongyang niet meer nuttig deze open te houden.

Volgens onbevestigde berichten is het land van plan zo’n tien ambassades te sluiten: een vijfde van het totaal. Pyongyang zal zich richten op de harde kern vaste bondgenoten: China, Rusland, Cuba, Iran en Syrië.