Het Waterlooplein bevindt zich in hartje Amsterdam, pal bij de Stopera, de Zuiderkerk, de Mozes en Aäronkerk en de Portugese Synagoge. Handelaren stallen hun waren uit: veel kleding, maar ook boeken, riemen, tassen, snuisterijen en souvenirs. Hier was vroeger het hart van de Amsterdamse Jodenbuurt.

Toen stonden er in deze omgeving tijdens het Loofhuttenfeest overal loofhutten. Het is deze week –sinds vrijdagavond– Soekot, Loofhuttenfeest. Soekot is een Joods feest dat acht dagen duurt en waarbij herdacht wordt dat de Joden veertig jaar lang in hutten in de woestijn hebben gewoond.

Nu zijn de loofhutten er weer. Aan de straatzijde van het plein staan er drie, gemaakt door kunstenaars. Ze verschillen in hoogte en zijn samengesteld uit ijzeren buizen en kunststof, aan de buitenkant blauw, aan de binnenkant zwart en geel met symbolen. Het dak is gemaakt van riet. Je kunt de lucht een beetje zien.

Erbij staat op deze morgen een groepje mensen. Een van hen is Julia van der Krieke, bedenker van het project ”De Joodse stad”. „Vroeger was Soekot een echt Amsterdams feest, maar het is bij de Amsterdammers in de vergetelheid geraakt. Ik hoop dat we daar verandering in kunnen brengen. De loofhutten zijn onderdeel van het project ”De Joodse Stad” dat erop is gericht de Joodse geschiedenis van Amsterdam zichtbaar te maken voor een breed publiek. Het is een samenwerking van de Universiteit van Amsterdam, de gemeente Amsterdam en het Joods Cultureel Kwartier.”

Op vrijdag 29 september, aan het begin van Soekot, zijn de loofhutten geplaatst. Ze blijven er staan tot en met vrijdag 6 oktober. Deze week zijn er elke dag twee lezingen waarbij iedereen kan aansluiten. De eerste begint om 11 uur en gaat over een historisch onderwerp. De tweede start om 14.00 uur en betreft een religieus aspect van het feest.

Oorlog

Een grote groep toeristen met gids loopt voorbij zonder naar de loofhutten te kijken. Iets voor elven arriveert de spreker, prof. dr. Bart Wallet, hoogleraar vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Voor een publiek van tien tot vijftien mensen spreekt hij over de Jodenbuurt in de twintigste eeuw. Ondertussen gaan de marktactiviteiten gewoon door en staan op een paar meter afstand mensen met elkaar te praten.

Prof. Wallet vertelt dat hier in de negentiende eeuw overal grachten waren die aan het eind van de eeuw werden dichtgemaakt. Toen ontstonden twee pleinen in de Jodenbuurt. Op het Meester Visserplein zag je vooral belangrijke Joden, terwijl de gewone Joden vooral op het Waterlooplein te vinden waren.

In de vorige eeuw kwam het toerisme naar dit gebied op gang, evenals een vorm van stadsvernieuwing. De woningen werden groter, waardoor een groot aantal Joden elders moest gaan wonen. In de Tweede Wereldoorlog werd het Waterlooplein het hart van het Joodse verzet, aldus prof. Wallet. „Het is een foutief beeld dat de Joden ”het” lieten gebeuren. Hier organiseerden de marktkooplui zich en kwam het tot een veldslag met de NSB. De dood van Koot werd een keerpunt door een Duitse razzia en de daaropvolgende Februaristaking.”

Na de oorlog waren de Joden weg en de huizen bouwvallig. Er kwamen maar weinig Joden terug. „De vroegere Jodenbuurt was een gemakkelijke plek voor stadsvernieuwing. Hier kwam in de jaren 80 de Stopera, het centrum van de Amsterdamse macht en cultuur. Met deze loofhutten willen we de sfeer van het oude Amsterdam een klein beetje terughalen. Het feest werd vroeger uitbundig in het publieke domein gevierd.”

Sterren

Wallet heeft nog tijd voor een paar vragen. Hij zegt dat de loofhutten op veel plaatsen in de tuin werden neergezet, maar „hier hadden de mensen geen tuin en bouwden ze hun soeka op de weg. Soekot is een feest van kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Voorwaarde voor de hut, waarin Joden ook de nacht doorbrengen, is dat ze de sterren kunnen zien.”

De hoogleraar vindt dat de kunst-loofhutten hun nut al bewezen hebben. „Ze zorgden voor een verrassing voor Israëlische toeristen die hier langskwamen en ook een aantal Joodse handelaren op de markt was verrast. Een van hen haalde toen hij kwam kijken een keppeltje uit zijn zak om aan te geven dat hij er ook bij hoorde.”

In de hoogste loofhut staat Esther Lek uit Haarlem over het Waterlooplein uit te kijken. „Ik ben hier gekomen omdat ik een ervaring wilde hebben van Soekot”, zegt ze. Een beetje teleurgesteld is ze wel. „Ik had een opening naar boven verwacht en ik vind het ook jammer dat de wanden niet van natuurlijke materialen zijn. Maar ik ben wel blij met het initiatief en ook dat ik hiernaartoe gekomen ben. De Joodse feesten zijn oriëntatiepunten. Soekot staat symbool voor de mens onderweg.”