Twee eieren per week zouden voor een volwassene al schadelijk zijn, schreef NRC donderdag. De krant liet ruim veertig eieren van hobbykippen uit de omgeving van de Dordtse fabriek onder de loep nemen door een laboratorium van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het lab mat bij de eieren van vijf van de negen locaties een veel grotere concentratie PFAS dan toegestaan.

PFAS, wat is dat precies?

Per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) is een verzameling van allerlei soorten chemische stoffen. PFAS worden gebruikt in bijvoorbeeld antiaanbakpannen, regenjassen, cosmetica, bakpapier en verpakkingsmaterialen. Ook zitten PFAS in brandblusschuim, batterijen en zonnepanelen. Bij de productie van die materialen kunnen PFAS in de lucht, het water en de bodem terechtkomen. Doordat kippen vervolgens in de vervuilde bodem pikken of vervuild water drinken, belandt de stof ook in eieren.

PFAS kunnen schadelijk zijn voor het immuunsysteem. Hoge concentraties zijn zelfs zo gevaarlijk dat ze nier- en teelbalkanker kunnen veroorzaken.

Veel PFAS breken niet af. Ook nadat de uitstoot gestopt is, blijven ze dus schadelijk. De giftigste stoffen, PFOA en PFOS, zijn inmiddels verboden in Europa.

Hoe gevaarlijk is het als PFAS in eieren zit?

Volgens Europese richtlijnen is 4,4 nanogram (miljardste gram) PFAS per kilogram lichaamsgewicht per week veilig. Dat advies geldt overigens pas sinds 2020, en betekende destijds een flinke aanscherping. Daarvoor lag de norm nog 16.000 keer hoger.

Is een hoge dosis PFAS dan echt zo schadelijk? „Wie langdurig eieren uit deze omgeving heeft gegeten, loopt wel degelijk risico op gezondheidsklachten”, zegt Martin van den Berg, emeritus hoogleraar toxicologie, desgevraagd.

Ook geldt: hoe dichter bij de fabriek, hoe meer het voedsel vervuild is. In de eieren uit de tuin van een bewoner die tegenover de fabriek woont, vonden de onderzoekers de meeste PFAS. Als een volwassen man daarvan slechts een half eitje per week zou eten, krijgt hij al meer binnen dan veilig is. Bij kinderen is het gevaar nog groter: voor een vierjarige bevat één zo’n eitje per week al twintig keer te veel PFAS.

In hoeverre moeten omwonenden zich zorgen maken als ze deze scharreleieren op hebben?

Mensen die ze jarenlang aten, moeten op hun hoede zijn. „Het duurt zeker vijf jaar voordat hoge concentraties PFAS uit je lichaam zijn”, weet Van den Berg. Om de schade te beperken moet je volgens hem lange tijd geen eieren uit de omgeving meer eten.

Het gevaar wijkt ook als kippen niet buiten rondscharrelen. Dat was te zien in eieren voor en na de ophokplicht die vanwege de vogelgriep gold op kinderboerderij Bolderhoeve in Sliedrecht, hemelsbreed op een kilometer afstand van de omstreden fabriek. Elf dagen nadat de dieren weer naar buiten mochten, werd veertig keer zoveel PFAS gemeten – het dubbele van de veilige norm.

Is ook ander voedsel uit de omgeving mogelijk vergiftigd met PFAS?

Zes jaar geleden adviseerde het RIVM omwonenden van Chemours al om „niet te vaak en niet te veel” groente en fruit uit eigen tuin te eten. In 2021 deed het instituut opnieuw onderzoek, omdat de Europese richtlijnen waren aangescherpt. Daarna volgde een oproep om in de regio helemaal niet meer uit de moestuin te eten.

Onbekend is op dit moment nog wat de gevolgen voor zuivelproducten zijn. Melk, kaas en boter uit regio moeten zo snel mogelijk getest worden op het PFAS-gehalte, vindt toxicoloog Van den Berg.

Waarom komt dit probleem nu pas boven water?

Overheidsinstanties als het RIVM kregen volgens NRC wel signalen, maar deden geen onderzoek. Het instituut zegt in de krant daarvoor nooit opdracht te hebben gekregen.