Tien spannende verkiezingskwesties om in de gaten te houden
De Provinciale Statenverkiezingen van woensdag zijn spannend. Komt er een politieke aardverschuiving? Hoe gaan de kleine christelijke partijen het doen? Tien kwesties om in de gaten te houden.
- Behoudt de SGP haar twee Eerste Kamerzetels? De partij moet woensdag zo veel mogelijk Statenzetels zien te bemachtigen. Zo kan de zetel van senator Diederik van Dijk veilig worden gesteld. De Statenleden kiezen eind mei namelijk de Eerste Kamerleden. Vooral belangrijk om te volgen, is Zuid-Holland: haalt de SGP daar drie zetels, en is er elders geen zetelverlies, dan is de plek van Van Dijk uit de gevarenzone.
- De ChristenUnie verloor bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar stemmen. Volgens diverse prognoses moet de partij straks ook een flink deel van haar provinciale zetels inleveren. Komt dit uit, of valt de schade mee? Ook voor de CU dreigt zetelverlies in de Eerste Kamer.
Duidelijkheid over het aantal Senaatszetels voor CU en SGP kán overigens nog tot 30 mei op zich laten wachten.
Als de zittende coalitie in een provincie de meerderheid houdt, is er een goede kans dat de coalitiepartijen proberen hun samenwerking voort te zetten. Bijvoorbeeld omdat ze nog bezig zijn om stikstofplannen uit te werken. Naar verwachting raken de coalities in de meeste provincies hun meerderheid echter kwijt. Goed mogelijk is dat er her en der lange en lastige formaties volgen.
„Wij bevinden ons in een buitengewoon lastige fase, die gaat nog even duren.” Het CDA rekent opnieuw op een pijnlijk verlies, zo toont ook dit citaat van voorman Hoekstra. Grote vraag: wat blijft er over van het CDA?
In Groningen doet de SGP voor het eerst zelfstandig mee aan de verkiezingen. Opvallend is het relatief grote aantal ex-CU’ers op de kandidatenlijst. Stappen er genoeg CU-kiezers over om de SGP aan een zetel te helpen?
De CU heeft al verschillende pogingen gedaan om in het Gouvernement –het Limburgse provinciehuis– te komen. In 2019 was de score fors beter dan in 2011, maar nog niet genoeg voor een zetel. Lukt het dit keer wel?
Alles wijst op een goede verkiezingsuitslag voor de BoerBurgerBeweging (BBB). Het lijkt vrijwel zeker dat BBB in verschillende provincies de grootste wordt. Het is zelfs niet uitgesloten dat de partij landelijk als grootste uit de bus komt. De grote vraag is: wordt BBB dé verrassing, of is de doorbraak toch wat kleiner dan verwacht? Spannend is altijd of het de peilingbureaus is gelukt om de populariteit van partijen goed in beeld te brengen.
Hoe groot BBB ook wordt: een goed resultaat leidt er niet meteen toe dat de partij op provinciaal gaat meebesturen. Zes partijen maken vrijwel overal de dienst uit (zie de tabel). In provincies waar zij samen geen meerderheid halen, is de kans een stuk groter dat BBB in de coalitie komt. Dus: let op de optelsom van VVD, D66, CDA, CU, PvdA en GL. In iedere provincie hebben zij nu een meerderheid, maar dat lijkt straks over te zijn.
Ook landelijk is het goed om dezelfde zes partijen in de gaten te houden. Als zij een meerderheid in de Eerste Kamer halen, kan het kabinet, net als nu, zaken met de twee linkse partijen blijven doen. Zo kan Rutte IV wetgeving door de Senaat loodsen. Maar halen zij geen 38 zetels, bijvoorbeeld doordat de coalitiepartijen flink verliezen, dan moet Rutte nog meer uit de kast trekken om meerderheden te smeden.
GroenLinks en PvdA gaan na de Eerste Kamerverkiezingen één fractie vormen. Beloont de kiezer de linkse samenwerking? Dolgraag willen ze –opgeteld– de grootste worden. Woensdag is beslissend voor de vraag of dat gaat lukken. Het zou het zelfvertrouwen van de rood-groene combi een impuls geven. Overigens zijn de partijen in de Senaat nu opgeteld ook al de grootste.
