Gerco Verdouw - 10 apr 2009 22:40 - Gewijzigd: 10 apr 2009 22:40

Oog in oog met de dood

Als Lydia (22) een man met een leren jas ziet, is ze bang dat een pistool uit de jaszak komt. Dat is het gevolg van een overval op de winkel waar zij werkte, nu meer dan een jaar geleden. „Ik stond oog in oog met de dood. God heeft mij gespaard.”

Het is vrijdagavond 4 januari 2008, tien voor halfzeven. Lydia Prattenburg zit achter de kassa bij een supermarkt in Veenendaal. Twee vrouwelijke collega’s vullen vlak achter haar vakken met sigaretten. Klanten zijn er bijna niet, zo rond etenstijd.

Klik hier voor een reconstructie van de overval.

Er komt een man binnen. Zwarte leren jas, zwart petje, boodschappentas in de hand. Hij haalt wat kleine boodschappen en komt bij Lydia afrekenen. De caissière groet hem vriendelijk, maar krijgt geen antwoord terug. Zij neemt hierdoor de man nauwkeurig op.

Ondertussen rijdt de chef van die avond een pallet met aardappels naar binnen en begint die te lossen. De klant ziet dat en zegt met een knipoog dat hij niet zo vaak boodschappen doet en nog iets vergeten is. De man loopt nog even terug de winkel in en komt pas terug als Lydia’s chef weer wat verder uit de buurt is.

Belangrijker
Het lijkt alsof de klant gewoon gaat betalen. Maar in plaats van een portemonnee komt er een pistool uit zijn jaszak. Hij fluistert: „Geef je kassala, nu!” Lydia: „Mijn baas heeft altijd gezegd: als je ooit overvallen wordt, is je leven is belangrijker dan het geld. Ik haalde de la met geld uit de kassa en schoof hem in de boodschappentas van de overvaller.”

De man is echter niet tevreden met één lade. Ook twee andere kassalades wil hij hebben. Lydia: „Hij had zijn pistool weer weggedaan, maar ik was in zijn macht. Ik vroeg mijn collega de lade eruit te halen.” De overvaller schuift de lades in zijn boodschappentas en rent de winkel uit. Onmiddellijk roept Lydia haar chef. Die belt de politie.

Ondertussen wil een nieuwe klant afrekenen. Lydia lijkt heel nuchter en wil de vrouw helpen bij de vierde kassa. Pas als Lydia even alleen in de kantine is, komt de angst. „Ik stond met knikkende knieën met de meldkamer te bellen. Het liefst ging ik plat op de grond liggen omdat ik bang was dat de overvaller mij zag bellen en mij door de ramen heen neer zou schieten.”

Hulp
De volgende dag gaat Lydia naar het politiebureau om de verklaring te ondertekenen. Daarna gaat ze weer aan het werk in de supermarkt. „Het ging redelijk. Alleen als ik een klant zag met een leren jas en een petje, vroeg ik een collega om achter de kassa te gaan zitten. Dat kon ik nog niet aan.”

Lydia spreekt deze zaterdag ook iemand van Slachtofferhulp. Maar het klikt niet. „De man vloekte en noemde het iedere keer ”puur toeval” dat ik was overvallen en niet iemand anders. Maar zelf zag ik het als een roepstem van de Heere. Ik had de dood in ogen gekeken.”

Drie weken later wordt dezelfde supermarkt weer overvallen, nu door meerdere jongemannen met pistolen en bivakmutsen. Lydia: „Gelukkig was ik daar niet bij, want het ging er nog veel heftiger aan toe.” Lydia wordt in de weken na de overval steeds schichtiger. „Ik durfde niet meer in het donker met het openbaar vervoer. Overal was ik op zoek naar de dader.” De overvaller is op dit moment nog steeds niet gepakt.

Piepjes
Lydia krijgt steeds meer hoofdpijn. Volgens de dokter komt het door de spanning. Hij verwijst naar een psychologe in Ede. Bij haar volgt Lydia een relatief nieuwe therapie, de Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR). Lydia: „Ik kreeg een koptelefoon op en moest mijn ervaringen vertellen. Ondertussen hoorde ik allemaal piepjes. Het lijkt op een beetje alternatief, maar dat is het niet. Organisaties zoals Eleos en het militair ziekenhuis in Utrecht gebruiken de therapie ook.”

Volgens Lydia is het gebruik van de therapie gezegend. Lydia kan nu terugdenken aan de overval als een nare herinnering, het roept niet dezelfde angst op als vlak na de overval. Af en toe steekt het wel weer de kop op. „Afgelopen zaterdag was ik aan het folderen voor een evangelisatiepost in Rotterdam. Een man in een leren jas snauwde mij toe dat hij die ’geloofstroep’ niet wilde. Ik keek hem aan en was dat hij een pistool zou trekken. Gelukkig had ik geleerd om die angst weg te redeneren. Niet iedereen met een leren jas heeft een pistool.”

De naam Lydia is om privacyredenen gefingeerd.

Tips
Voor andere jongeren die worden overvallen heeft Lydia drie tips:
Geef tijdens de overval direct het geld af.
Praat er achteraf alleen over met familie en goede vrienden.
Schaam je niet om hulp te vragen, ook eventueel na langere tijd.