Geplaatst: 3 sep 2008 13:03 - Gewijzigd: 3 sep 2008 13:03

Preken op de zak

Niet iedereen zal het meer weten, maar vroeger kwam het wel voor dat een dominee preekte ”op de zak”.

Dat betekende dat hij geen vast traktement voor een preekbeurt kreeg, maar dat een van de collectes voor zijn levensonderhoud diende. Een van mijn kinderen dacht vroeger -zo vertelde ze later- dat de ”D” op een collectezak betekende dat die voor de dominee was en de zak met de ”K” voor de koster. Het was gelukkig een misverstand, maar vroeger zag men in kerkgebouwen wel eens een bus bij de uitgang met het opschrift ”voor den Leeraar”.

Als student heb ik eenmaal op zondag een gemeente gediend waarbij een van de collectes mijn traktement was. Een zware zak met meest muntgeld ging mee naar huis en op maandagmorgen zat het gezin rond de tafel om te kijken of het genoeg was voor die week. De centen die je er in vond, dienden in ieder geval tot je verootmoediging. Als kandidaat kreeg ik een beroepsbrief waarin stond dat ik mocht kiezen tussen een vast traktement of preken op de zak. Ik heb niet hoeven kiezen.

Vroeger is het veel vaker gebeurd dat dominees de opbrengst van een collecte voor hun dienstwerk mochten meenemen, maar ik denk dat het geen gezonde wijze van beloning is. In ieder geval zijn de strikken daarbij niet weinig. Wee de predikant die er niet bang voor is! Zou het niet door je heen gaan dat de mensen minder geven als de preek hen niet aanstaat? Moet je ze dan naar de mond spreken? Moet je zoeken naar pluimstrijkende woorden, die Paulus niet gewend was te gebruiken, maar waarnaar sommige mensen toch wel uitzien? Als je ze streelt, gaat misschien hun portemonnee wat wijder open.

Is het ook geen strik om de rijken te sparen? Woorden zoals de apostel Jakobus gebruikt, kun je dan beter niet uitspreken, zoals: „Welaan nu, gij rijken, weent en huilt over uw ellendigheden, die over u komen” (Jak. 5:1). Als je hen om bepaalde zonden zou vermanen op een Bijbelse wijze, betekent dit dan geen armoe voor je gezin?

Wellicht werpt iemand tegen dat een predikant niet gevoelig moet zijn voor de vergoeding die hij al of niet krijgt. Hij heeft toch een roeping van hogerhand. Inderdaad zegt Spurgeon ergens dat de gemeenten de besten zouden overhouden als ze de traktementen van de predikanten zouden halveren. Het is vreselijk als je bij de ambtelijke dienst door geldzucht gedreven wordt. Simon de tovenaar dacht in termen van geld over de gaven van Gods Geest en Petrus zei tegen hem: „Uw geld zij met u ten verderve!”

De begeerte naar geld is een gruwelijke strik en overal in de brieven van Paulus lezen we dat dwaalleraars er dikwijls door gedreven werden. En niet alleen zij. Schrijft hij niet aan Timotheüs: „Want de geldgierigheid is een wortel van alle kwaad, tot welke sommigen lust hebbende zijn afgedwaald van het geloof, en hebben zichzelven met vele smarten doorstoken” (1 Tim. 6:10)?

Het is een zonde die we moeten haten, maar die we dan ook moeten kennen en dat allereerst in eigen hart. Wie denkt er niet schuldig aan te zijn, kent zichzelfniet. Als Mozes helpers zoekt voor de rechtspraak, zoekt hij niet naar mensen die niet gierig waren, want dan had hij kunnen blijven zoeken. Hij zocht naar „kloeke mannen, God vrezende, waarachtige mannen, de gierigheid hatende” (Ex. 18:21). Haat je die zonde, dan ben je bang voor de strikken ervan en preek je liever niet op de zak.

Ds. C. J. Meeuse, Goes