Yordredactie - 20 aug 2008 15:52 - Gewijzigd: 20 aug 2008 15:52

Tsjechië‑Rusland: 0‑1

PRAAG - Plaats van handeling is Praag, de hoofdstad Tsjechië. Daar gebeurt het; de Praagse Lente. Op 20 augustus 1968, precies 40 jaar geleden, maakt Rusland wreed een einde aan deze ’lente’. Op die dag rollen Russische tanks Praag binnen om de opstand van de bevolking neer te slaan.

Russische tanks controleren hoofdwegen in Praag.

De Praagse Lente is de tweede keer dat Rusland ingreep in Oost-Europa. Twaalf jaar eerder, in 1956, valt Rusland Hongarije binnen om de Hongaarse Opstand een halt toe te roepen. Waarom bemoeit Rusland zich eigenlijk met wat er in Hongarije en Tsjechië gebeurt?

Daarvoor moeten we terug naar de Tweede Wereldoorlog. Na het einde van deze oorlog in 1945 verdelen de twee overgebleven supermachten, Rusland en de Verenigde Staten, de wereld. Bij de bevrijding van Europa is het Russische leger opgestoomd tot de Duitse hoofdstad Berlijn. Rusland wil daarom heel Oost-Europa onder controle houden. Dat gebeurt ook.

Oost-Europese landen, zoals Polen, Hongarije, Roemenië en Tsjechië vallen enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog onder Russisch gezag. Moskou wil dat alle landen in Oost-Europa het soort politiek van Rusland, het communisme, zullen overnemen. Na de Hongaarse Opstand in 1956 besluit Rusland bij een volgende ongehoorzaamheid hard in te grijpen. Dit volgende conflict speelt zich af in Praag.

Een meisje rent voor haar leven.

In januari 1968 wordt Dubcek secretaris van de communistische partij van Tsjechië. Dubcek heeft heel andere ideeën dan zijn voorganger. Hij wil meer openheid voor kranten, radio en televisie en grotere vrijheid voor de burgers. Maar dat is juist een punt dat Rusland niet accepteert. Meer vrijheid in Tsjechië zal de geloofwaardigheid van de Russische politiek geen goed doen.

Heel bijzonder is het feit dat Dubcek fouten uit het verleden in het openbaar wil goedmaken. Maar dat kan niet in een communistische maatschappij. De staat en de partij hebben immers altijd gelijk.

Door de toegenomen vrijheid beginnen burgers gebruik te maken van de vrijheid van meningsuiting. Overal verschijnen demonstraties tegen het communisme en tegen Rusland. De Russische president Brezjnev vreest dat de situatie in Tsjechië een domino-effect zal hebben: andere landen zouden ook wel eens kunnen afrekenen met het communisme. Daarom besluit Brezjnev in de nacht van 20 op 21 augustus 1968 een einde te maken aan de Praagse Lente.

Tsjechische demonstranten.

Meer dan 150.000 soldaten bezetten Praag en voorkomen op die manier verdere ongeregeldheden. Honderden burgers komen hierbij om. Zo eindigt de Praagse Lente, die daarmee niet langer duurt dan acht maanden: van januari tot augustus 1968.

De uiteindelijke Praagse Lente breekt pas aan in 1989 als het communisme in Rusland failliet gaat en alle Oost-Europese landen de vrijheid krijgen.