Geplaatst: 3 mrt 2008 09:38 - Gewijzigd: 3 mrt 2008 09:38

Lockheed

Wetenschappers hebben ontdekt dat een mens heel selectief onthoudt. Gebeurtenissen die we al jaren als feiten met ons meedragen, blijken in de loop van de tijd door ons gevoel te zijn bijgekleurd en aangepast.

Maar of ze nu voor de volle honderd procent op feiten zijn gebaseerd of niet, tijdens de ophef rond de publicatie van de biografie van Joop den Uyl kwamen bij mij de herinneringen boven die ik heb aan die belangrijke augustusdag in 1976. Het was de dag waarin de Lockheedaffaire tot een ontknoping kwam toen Den Uyl in de Tweede Kamer een regeringsverklaring over de kwestie aflegde.

Aan het einde van de middag stond bij ons in de woonkamer de transistorradio op tafel en zat m’n vader zorgelijk voorover gebogen te luisteren naar het blikkerige geluid dat uit het kleine speakertje kwam. In m’n herinnering was het rond etenstijd en was alles en iedereen van slag. M’n moeder pendelde onophoudelijk tussen kamer en keuken. De sfeer was bedrukt. Waar het om ging? Of de koningin zou aftreden of niet, zo werd me op fluistertoon te verstaan gegeven. Ik snapte natuurlijk volstrekt niet wat al die grote woorden betekenden, maar het klonk zeer dreigend.

Ik werd er zenuwachtig van en probeerde bij m’n oudere broer wat meer informatie los te peuteren. Maar die zat, net als m’n vader, neerslachtig naar de radio te kijken. M’n vader mompelde zelfs een keer de naam Troelstra, terwijl Den Uyl zijn verklaring aflegde. „Die man wilde heel vroeger de koningin afzetten”, deelde m’n broer op gedempte toon mee toen hij m’n verwarring zag.

Het stond er overduidelijk niet best voor, het land was in groot gevaar. Ik vroeg mijn moeder in de keuken of de Russen zouden komen als de koningin geen koningin meer zou willen zijn. Natuurlijk niet, zei ze snel. Ik kreeg een aai over m’n bol en de toezegging dat het heus wel goed zou komen. Maar daarna glipte ze opvallend snel terug naar de kamer om mee te luisteren naar de radio.

Waarom er ineens een omslagpunt was, weet ik niet. Maar de kou was uit de lucht, de spanning was gebroken, het vaderland gered. De transistor ging uit en we gingen eten. We waren bewaard voor veel onheil. Dat we dat echter niet aan Joop den Uyl te danken hadden, was zelfs voor mij als 6-jarige volstrekt helder.

En toen verscheen de biografie van Joop den Uyl en bleek het allemaal toch weer anders te zijn dan we destijds dachten. Rooie Joop had namelijk in het diepste geheim een koningscrisis voorkomen door een belastend rapport over prins Bernhard gewoon in een la te stoppen. De vergelijking met Troelstra bleek niet alleen misplaatst maar ook zeer onterecht.

Was het enkel liefde voor het koningshuis die Den Uyl deed beslissen te zwijgen over een mogelijke tweede Lockheedaffaire? Of was het puur lijfsbehoud, omdat hij wist dat een verdieping van de crisis hem niet alleen het regeringspluche maar mogelijk zelfs zijn hele politieke partij zou kosten? Niemand die het zeggen kan.

Bij koningin Juliana kon Den Uyl in ieder geval geen kwaad meer doen. In haar laatste brief aan Joop den Uyl noemde de majesteit zichzelf zeer amicaal „Uw praatpaal.”

De geschiedenis behoeft op z’n minst enige bijkleuring. Dankzij de onthullingen van zijn biograaf heeft rode Joop toch nog een oranje randje gekregen.

OFER