Jasper van den Bovenkamp - 29 feb 2008 16:28 - Gewijzigd: 29 feb 2008 16:28

Cheider: school met 603 wetten

Joodse jongeren krijgen zo’n vijftig uur per week les

Ze komen uit heel Nederland, de ongeveer 180 leerlingen die de Joodse school het Cheider in Amsterdam bezoeken. Zowel peuters van 3 als stoere 18-jarigen. De jongens met keppeltjes, de meisjes met hun lange haren in een staart en rokken tot over de knie. „We zijn een strenge school”, zegt directeur A. Pels. „We leren onze kinderen hoe ze Joods moeten leven in de multiculturele samenleving.”

Leerlingen op de Joodse school het Cheider krijgen naast het gewone onderwijs ook les in Joodse voorschriften en wetgeving.

Het is halfacht ’s morgens. De jongens druppelen de school binnen en beginnen hun gebed. Om halfnegen volgen de meisjes hun voorbeeld. Ze lezen uit de Thora (de vijf boeken van Mozes) en ze bidden het ”sjema” (Hoor Israël) en de ”berachot” (zegenspreuken). Uit het blote hoofd. In het Hebreeuws. „Ik kan het wel lezen, maar niet vloeiend spreken”, zegt Channa Groenewoudt, een 15-jarige havoscholiere. „Dat is te moeilijk.”

CHANNA (r.) en MIRRI

Op hun vierde leren Joodse kinderen het Hebreeuwse alfabet. Als ze ouder worden verdiepen ze zich in de Thora, Joodse wetten en richtlijnen voor de sabbat en Joodse feesten. Deze vakken krijgen ze naast het normale lesprogramma. Een lesdag duurt gemiddeld van halfacht tot halfzes. „Over de 1040 urennorm zul je ons hier niet horen”, lacht de directeur. „De jongeren werken hard. Ongeveer vijftig uur per week brengen ze op school door.” Voor Tuvja Loonstein (15), die in 6 vwo zit, duren de dagen soms erg lang. „Maar ik weet niet beter. Ik ben eraan gewend.”

TUVJA

Strikt gescheiden
Joden hechten veel waarde aan de wet, zo blijkt op het Cheider. Naast de Tien Geboden zijn er 603 voorschriften waar de scholieren zich aan moeten houden. Zo trekken de jongens en de meiden op school strikt gescheiden op. Deuren vergrendelen de twee terreinen hermetisch. Pauzes houden de jongens en de meiden apart. Zelfs twee verschillende liften moeten voorkomen dat ze zich vermengen.

Jongens dragen geen jeans. Op hun hoofd hebben ze een keppeltje. In hun oren geen oorbel. Ook voor meisjes geldt: liever geen oorbellen en zeker geen piercings. De klasgenoten Mirri Benjamin en Channa Groenewoudt hebben geen moeite met de kledingregels. „Wij dragen altijd een rok tot over de knie.” De meiden moeten hun haren in een staart dragen, al is het maar met een dun elastiekje. En iedereen moet koosjer eten. Dat betekent: geen vlees van onreine dieren op tafel en melk- en vleesgerechten scheiden.

Watermeloen
In de gang hangt om de zoveel meter een wasbak. Voor het eten en voor het gebed wassen de leerlingen hun handen, volgens de Joodse traditie. Naast de spiegel hangt een Hebreeuwse spreuk, die bij het wassen moet worden uitgesproken. De muren zijn versierd met portretten en kunstwerken van scholieren, met een duidelijke verwijzing naar het Jodendom: een davidsster, een schilderij over met als thema de tien plagen van Egypte, een afbeelding van het Loofhuttenfeest.

Studieboek

In een lokaal aan het eind van de gang zitten vier meisjes tegenover hun leraar. De docent schikt de panden van zijn lange zwarte jas, zet zijn hoge hoed recht en gaat zitten. De les gaat over wetskennis: voorschriften voor de sabbat bijvoorbeeld, en aanwijzingen hoe je een watermeloen moet eten. De mengelmoes van Hebreeuws en Nederlands is niet te volgen voor een buitenstaander.

De jongens van klas 3 aan de andere kant van het gebouw verdiepen zich op hetzelfde moment in het Oude Testament. In het Hebreeuws moet een jongen de teksten uit de Thora lezen. De docent verbetert, legt uit, geeft achtergrondinformatie. Het gaat over Leviticus 24:5-9. Op de tafel der toonbroden in het heilige liggen twaalf broden zonder zuurdeeg. Acht dagen blijven ze daar, voordat de priesters ze mogen eten. „Dat zal dan wel lekker droog brood geweest zijn”, merkt een jongen snedig op. Onder de zwarte hoed van de leraar verschijnt een lachrimpel. „Er zat geen gist in, jongen”, legt hij uit.

Geen ruzies
Hoewel er gemiddeld zo’n zes leerlingen in een klas zitten, zijn er ook kleinere groepjes. Mirri en Channa zitten in een groep van drie meiden. Eén meisje doet het vmbo, maar ze volgt veel lessen samen met de twee havisten.

Channa had liever in een grotere klas gezeten: „Ik kan niet zelf bepalen wie mijn vriendinnen worden. En als er één meisje ziek is, zit ik vaak een paar uur per dag alleen met de leraar. Dat is echt saai.”

Mirri vindt aan de andere kant wel dat er een gezellige eenheid is op school. „Je wordt nooit gepest en er komen vrijwel geen ruzies voor.”

Als de meiden de havo hebben afgerond, gaan ze naar een vrouwenseminarie. Als ze daarmee klaar zijn, zoeken hun ouders een geschikte man uit, en gaan ze trouwen. Tuvja Loonstein gaat na zijn eindexamen naar een Talmoedschool in Engeland. Dat is een school voor ongetrouwde Joodse mannen. Tuvja vindt het niet erg dat hij zijn hele schoolperiode gescheiden van de meiden moet doorbrengen. „Je raakt eraan gewend”, zegt hij nuchter.

Op de meidenafdeling blijkt heel 6 vwo pauze te hebben. Het is er niet druk: de klas bestaat uit slechts één meisje.

Huiskamer

Het Cheider is een Joodse basis- en middelbare school in Amsterdam. Cheider betekent letterlijk huiskamer. De school startte in 1975 in een huiskamer, maar groeide al snel uit zijn voegen. De overheid betaalt alleen het gewone (seculiere) programma. De Joodse lessen moet de school zelf bekostigen. De laatste jaren groeit de school niet meer. Regelmatig vertrekken er Joden naar Israël en Amerika omdat ze zich niet thuis voelen in Nederland.