Geplaatst: 8 mrt 2007 08:52 - Gewijzigd: 8 mrt 2007 08:52

„Voor mijn ouders bestond ik niet meer”

Buitenlandredacteur Richard Donk was enige tijd te gast bij een amishgemeenschap in de Verenigde Staten. Twee keer per week doet hij verslag van zijn ervaringen. Vandaag: de afvallige.

In zijn jonge jaren keerde hij het amishgeloof de rug toe. Het kwam hem op een regelrechte verbanning uit de gemeenschap te staan. Zelfs zijn eigen ouders spraken niet meer met hem. Toch heeft Sam Yoder nooit overwogen naar zijn wortels terug te keren. „Ik heb er echt geen minuut spijt van gehad.”

Sam Yoder verliet in zijn jonge jaren de amish.

Zijn kwieke voorkomen verraadt niet dat Sam Yoder de tachtig allang is gepasseerd. Met een zwierig gebaar zet hij zijn hoedje op en stapt in de terreinwagen voor een rit door het hart van het amishgebied in de Amerikaanse staat Indiana. „Hoe verder je naar het oosten rijdt, hoe conservatiever het wordt”, legt hij uit.

De typische witte houten huizen van de amish roepen herinneringen aan Yoders jeugd op. Hij groeide op in een traditioneel amishgezin in Arkansas. Als tiener verhuisde hij naar Goshen, Indiana. Daar werd hij op 20-jarige leeftijd gedoopt.

„Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ik opgeroepen om in het leger te gaan. De amish zijn echter tegen het gebruik van geweld, dus moest ik samen met een stel gelijkgezinden vervangende dienstplicht doen. Ik heb een tijdje als brandweerman in Californië gewerkt. Daarna werd ik in een psychiatrisch ziekenhuis in Ohio geplaatst. Uiteindelijk kwam ik na de oorlog op het Nederlandse eiland Walcheren terecht om te helpen bij de wederopbouw. We moesten daar de dijken herstellen die de Duitsers hadden vernield, en de boel opruimen. Ik spreek zodoende nog steeds een woordje Nederlands”, vertelt Yoder.

Na zijn terugkeer in de Verenigde Staten verliet Sam Yoder de amish en sloot zich aan bij de mennonieten. „Bij de mennonieten mocht ik gewoon de Bijbel in het Engels lezen in plaats van in het Duits”, legt de 87-jarige Amerikaan uit. „Ik vond ook dat de amish te veel het accent op uiterlijke zaken legden. Overigens is er theologisch bijna geen verschil tussen amish en mennonieten, dus wat dat betreft was de overstap ook weer niet zo groot.”

Terugkeren naar de amishgemeenschap is voor Yoder nooit aan de orde geweest. „De overstap naar de mennonieten heeft mijn leven enorm verrijkt. Ik heb kunnen studeren, heb veel van de wereld gezien. Anders was ik nu waarschijnlijk nog steeds mijn akkertje aan het ploegen. Ik heb er echt geen minuut spijt van gehad. Het was de juiste beslissing.”

Dat vond de amishgemeenschap die Sam Yoder had verlaten bepaald niet. „Direct nadat ik me bij de mennonieten had aangesloten, werd ik in de ban gedaan. Het grappige was dat ik eventjes lid van twee kerkgenootschappen ben geweest. ’s Morgens vroeg werd ik als lidmaat in de mennonietengemeente opgenomen. Later die morgen werd ik door de amishbisschop geëxcommuniceerd.”

Ook op sociaal gebied had de kerkelijke ommezwaai van Yoder grote gevolgen. „Vanaf het moment dat ik in de ban was gedaan, was de hele amishgemeenschap verplicht mij te mijden als de pest. Niemand sprak meer tegen me. Mensen keerden me openlijk de rug toe of gingen een straatje om als ze me tegenkwamen. Zelfs mijn eigen ouders deden alsof ik niet meer bestond. De familie zat thuis aan de ene kant van de tafel te eten, ik zat in mijn eentje aan de andere kant.”

De begrippen ban en mijding (”banning and shunning”) zijn in de geschiedenis altijd kenmerkend voor de amish geweest. Maar ze hebben ook tot de nodige onmin en kerkscheuringen geleid. Onenigheid over de strikte toepassing van de kerkelijke tucht leidde er al in 1693 toe dat de amish zich van de doopsgezinden afscheidden. Ook latere afsplitsingen waren in veel gevallen het resultaat van ruzies over de reikwijdte van de ban.

De meest conservatieve amish zijn verplicht een afvallige te mijden tot deze publiekelijk schuld bekent. Dat gebeurt in geknielde houding, ten overstaan van de hele gemeente. Voor Sam Yoder kwam het nooit zo ver. „Kort nadat ik in de ban was gedaan, ben ik naar de bisschop gestapt. Ik zei hem dat het belangrijkste doel van de ban is om een dwalende ziel weer in de gemeenschap terug te laten keren. Ik vertelde hem ook dat ik toch niet van plan was op mijn beslissing terug te komen, en dat ze dus hun energie beter konden gebruiken. De zondag daarop kondigde de bisschop tijdens de dienst de opheffing van mijn ban af.”

„Mijn moeder sputterde nadien nog regelmatig over mijn kerkelijke overstap. „Zou je dat nu wel doen”, vroeg ze me steeds. Mijn vader zei niets. Maar ik kon in zijn ogen lezen dat hij het goed vond. Jaren later heeft hij me eens gezegd dat ik misschien wel een betere christen was dan zij.”

Dit is de laatste aflevering in een serie van zeven artikelen.

Lees ook:
De ouders
De grootouders
De dochter
De school
De kerk
De buren