Gerald Harbers -  3 mrt 2007 00:38 - Gewijzigd: 3 mrt 2007 00:38

Op zoek naar de waarheid

Jeugdofficier Somsen: Als een straf van drie maanden genoeg is, eis ik er geen vier

Jongeren die verdachte zijn in een zedendelict, scholieren die een raam inslaan of tieners die een winkeldiefstal plegen. Regelmatig staat de Utrechtse jeugdofficier van justitie Margot Somsen tegenover de verdachten. „Bij de strafeis houd ik rekening met de leeftijd van de verdachte en de kans op herhaling.”

Dagvaarding, voorlopige hechtenis, officier van justitie of griffier. Veel jongeren weten niet of nauwelijks wat deze termen betekenen. Om de kennis over het reilen en zeilen in een rechtbank te vergroten, lanceerde de Raad voor de Rechtspraak vorige maand een nieuwe website, rechtvoorjou.nl. Daarin wordt alles wat rondom een rechtszaak speelt, uitgelegd. Reden voor Magneet om een jeugdofficier van justitie aan de tand te voelen.

Wat doet u in de rechtszaal?
„Tijdens een rechtszaak ben ik de aanklager. Als officier van justitie vertel ik op grond van het bewijs wat er is gebeurd en welke strafbare feiten iemand heeft gepleegd. Op dat moment zit ik tegenover de verdachte, aan een apart tafeltje naast de rechter en de griffier, die alles opschrijft. Daarmee laat ik zien dat ik deel uitmaak van de rechterlijke macht, maar geen rechter ben.

Tijdens een rechtszaak gaat het uiteindelijk om waarheidsvinding. wat is er gebeurd? Wie heeft het gedaan? Dat zijn de belangrijkste vragen. De juiste persoon moet veroordeeld worden voor wat hij of zij heeft gedaan.

Nadat de rechter de verdachte heeft ondervraagd over de feiten en de advocaat z’n woordje heeft gedaan, ben ik weer aan de beurt. Ik noem nogmaals de gepleegde feiten en noem dan een strafeis.”

Hoe bepaalt u de hoogte van de eis?
„Bij de hoogte van de straf, hou ik rekening met het ernst van het misdrijf en de persoon van de verdachte.” Somsen pakt een dikke map uit een kast: „Hierin staan richtlijnen voor veel voorkomende feiten. Belangrijk is dat er geen verschillen in straffen ontstaan. Iemand in Groningen moet bij wijze van spreken dezelfde strafeis horen als iemand in Maastricht.” Ze wijst naar een tabel. Daarin staat: „Mishandeling, letsel: zestig uren.” Somsen: „Dit zijn maar ríchtlijnen. Iedere zaak is anders, bij bijvoorbeeld een mishandeling scheelt het nogal of je een stomp in je gezicht krijgt of een klap tegen je schouder.

Behalve met deze richtlijnen houd ik bij de eis rekening met de kans op herhaling. Ook speelt mee dat er genoegdoening moet zijn voor het slachtoffer en de maatschappij. Iemand die iets fouts doet, hoort als het is bewezen straf te krijgen.”

Wat is de beste straf?
„Dat is de laagste straf met het hoogste effect. Het belangrijkste is dat de jongere niet in herhaling valt en het goed met hem gaat. Dat is ook goed voor de maatschappij. Als iemand alleen maar op straat rondhangt zonder doel, komt daar vaak narigheid van. Als ik iemand met een eis van drie maanden op het rechte pad kan krijgen, zal ik zeker geen vier maanden eisen.”

Eist u wel eens vrijspraak?
„Dat heb ik gisteren nog gedaan. Maar de details noem ik niet, omdat het dan te herkenbaar is. Voor een veroordeling heb je wettig bewijs nodig, bijvoorbeeld een aangifte en een getuigenverklaring. Soms is er niet genoeg bewijs, terwijl ik de overtuiging heb dat de verdachte iets heeft gedaan wat niet goed was. Het gebeurt ook wel eens andersom. De wet zegt dat iemand bij twijfel niet veroordeeld mag worden. In zo’n geval vraag ik om vrijspraak. Het komt vrijwel nooit voor dat de rechter daarin niet meegaat.”

Gebeurt het wel eens dat een rechter iemand vrijspreekt terwijl u om straf hebt gevraagd?
„Ja. Dat zie ik meestal van tevoren aankomen. Soms is het bewijs niet overtuigend genoeg, of komt de advocaat tijdens de zitting met een feit dat alles in een ander licht zet.”

Hebt u ook buiten de zitting contact met verdachte of slachtoffers?
„Soms met slachtoffers. Het slachtoffer kan om een gesprek vragen en soms biedt het openbaar ministerie dat aan aan slachtoffers of nabestaanden. Voor hun gevoel is het dan goed om te weten wie de officier van justitie is. Zulke gesprekken kunnen aangrijpend zijn. Ouders van een jongen die omkwam bij een ongeval lopen met zo veel vragen. Waarom stond hij daar en niet ergens anders? Waarom wordt de man die volgens hen de veroorzaker is niet vervolgd?

Met verdachten heb ik zelden contact voor of na de zitting.”

Waarom draagt u een toga in de rechtszaal?
„Die maakt duidelijk dat ik daar niet als persoon zit, maar dat ik in functie ben. De toga laat zien dat ik aan het werk ben. Als officier van justitie heb ik ook een zekere macht; ik besluit of iemand wel of niet naar de rechter moet.” Lachend: „Ik ben op dat moment een soort jurk met een hoofd erop. Ik weet nog dat ik bij m’n allereerste zaak tegen een volwassen man straf eiste wegens diefstal. Een week later kwam ik hem tegen op een station. Ik groette hem, maar hij herkende mij niet. Pas later realiseerde ik me dat hij me niet had gezien als mens, maar als onderdeel van de rechterlijke macht."

Meer informatie: www.rechtvoorjou.nl en www.vetverkeerd.nl.