Prijzen voor religie
Het christendom is terug in de literatuur. De romans die het afgelopen jaar in de prijzen vielen, lijken stuk voor stuk over geloof, religieuze beleving en zingeving te gaan: Otten, Siebelink, Robinson, Rushdie, Pullman. Het geloof mag weer, het staat zelfs nadrukkelijk in de schijnwerpers, zowel positief als negatief. Voelt de seculiere westerling opnieuw dat op dit terrein de echte vragen van het leven liggen?Wie de literaire prijswinnaars van het afgelopen jaar bekijkt, kan er niet omheen: hier gebeurt iets opmerkelijks. Niet alleen kreeg de Nieuwe Bijbelvertaling de Publieksprijs van het Nederlandse boek en ontving Guus Kuijer de Gouden Griffel voor het boek waarin hij zijn gereformeerde jeugd wegschreef, de twee belangrijkste literaire prijzen van het land -Libris en AKO- gingen respectievelijk naar Willem Jan Otten en Jan Siebelink. Twee schrijvers die het christendom nadrukkelijk een plaats geven in hun verhalen, hoewel vanuit verschillende gezichtspunten: Otten vraagt aandacht voor de inhoud van het geloof, terwijl Siebelink in de buitenkant blijft steken.
Ook wereldwijd was er aandacht voor het christendom. In de Verenigde Staten kreeg Marilynne Robinson de prestigieuze Pulitzer Prize voor haar uitgesproken christelijke roman "Gilead". De belangrijkste kinderboekenprijs ter wereld -de Astrid Lindgren Award- werd echter aan de uitgesproken antichristelijke Philip Pullman toegekend, terwijl de al even antireligieuze Salman Rushdie momenteel genomineerd staat voor de Whitbread Prize.
Dat alles staat natuurlijk niet los van maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland en de wereld. Met de angst voor de oprukkende islam en religieus gekleurd terrorisme komen er nieuwe vragen aan de orde. Schrijvers -altijd gevoelig voor de tijdgeest- zien zich voor de vraag geplaatst wat godsdienst met mensen doet. Ze willen onderzoeken wat religie is, ontdekken hoe je daarmee de grote vragen van het bestaan te lijf kunt gaan, begrijpen wat gelovigen drijft. Het liberale denken schiet zichtbaar tekort, tijd dus voor de aarzelende vraag of de traditie van het Westen -het christendom- wellicht iets te bieden heeft.
Wie die vraag durft te stellen, kan erop rekenen dat hij nog altijd veel kritiek over zich heen krijgt. Tegenover de hier en daar aanwezige christelijke geluiden komen dan ook heel wat antichristelijke reacties los. Heel zichtbaar is dat aan de bestverkochte romans van het afgelopen jaar: Elizabeth Kostova met "De historicus" -uiterst occult-, Salman Rushdie met "Shalimar de clown" -kritisch over moslimextremisme-, Jan Siebelink met "Knielen op een bed violen" -bevindelijk geloof van de buitenkant bekeken- en Dan Brown met "De Da Vinci Code" - pure ondergraving van de christelijke leer. Daar staat dan weer tegenover dat de uitgesproken christelijke Narniaserie van C. S. Lewis dankzij de recente verfilming bezig is aan een flinke opmars.
Literatuur blijft het terrein waar de strijd der geesten het allereerst uitgevochten wordt. Als boeken iets weerspiegelen van het werkelijke leven, is één ding in het afgelopen jaar heel duidelijk geworden: de discussie spitst zich toe op de houdbaarheid van het christendom. Siebelink en Kuijer bezinnen zich op de culturele erfenis van het verleden, Pullman en Brown zetten zich daar fanatiek tegen af, maar Otten en Robinson doen voorzichtige pogingen de inhoud van het christelijk geloof zichtbaar te maken.
Je kunt natuurlijk twisten over het orthodoxe gehalte van Otten, Lewis en Robinson, zoals ook volop gebeurt onder het protestantse lezerspubliek. Maar wie een beetje thuis is in alle individualistische, antireligieuze en cynische literatuur van het moment beseft hoe opmerkelijk (en toch ook wel bemoedigend) het is dat deze boeken serieuze aandacht krijgen. Spraakmakend Nederland leest nu eenmaal geen oudvaders of domineesbiografieën, slechts romanschrijvers slagen erin om -hoe gebrekkig ook- de grondbeginselen van het christendom opnieuw onder de aandacht van het brede publiek te brengen. Als hier al sprake is van een trend, laten we dan hopen dat die doorzet.
Er zijn nog geen reacties geplaatst.