Middeleeuwse humor van Ferguut
Pockets uit Griffioenreeks maken literaire verleden toegankelijk voor breed publiek
Er wordt tegenwoordig veel gesproken over de maatschappelijke relevantie van de wetenschap. Voor literatuurwetenschappers is dat een moeilijk punt: de maatschappij knapt immers niet op van een proefschrift over de Max Havelaar. Wanneer zij zichzelf echter beschouwen als de hoeders van ons culturele verleden, zou het hun maatschappelijk relevante taak kunnen zijn om dat verleden te ontsluiten en toegankelijk te maken of te houden. Dat zal het idee zijn achter de Griffioenreeks, waarin onlangs drie nieuwe deeltjes verschenen, met teksten uit de dertiende, zeventiende en achttiende eeuw.Er verschijnen momenteel diverse reeksen toegankelijke uitgaven van historische teksten, maar de Griffioenreeks is wel de meest laagdrempelige. Gekwalificeerde wetenschappers hertalen de tekst in de richting van het moderne Nederlands, achterin wordt de tekst van verklarende noten voorzien en bovendien is er steevast een instructief nawoord, met nadere informatie over de tekst en de situatie waarin hij is ontstaan.
Willem Kuiper, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, verzorgde een uitgave van de "Ferguut", een van de oudste Nederlandse romans over koning Artur en zijn ridders. Het is een kostelijk verhaal over een uit de klei getrokken boerenzoon die met paard en al Arturs hof binnenrijdt, en daar door ridder Keie wordt uitgedaagd om de onoverwinnelijke Zwarte Ridder te verslaan. Ferguut aanvaardt de uitdaging en er volgen vele avonturen, waarbij Ferguut het er soms maar net levend vanaf brengt.
Zeer vermakelijk is het dat Ferguut elke ridder die hij overwint naar het hof van koning Artur stuurt met de opdracht hem en alle ridders te groeten namens "de Ridder met het Witte schild", met uitzondering alleen van Keie. Als lezer voel je (zonder dat het je verteld wordt) Keie in de loop van het verhaal gewoon zenuwachtiger worden. Het is slechts een van de aspecten van deze ogenschijnlijk primitieve roman die maken dat er in literair opzicht het nodige van te genieten valt.
Middeleeuwse humor
Aardig is ook dat in de hertaling die Kuiper maakte de typisch middeleeuwse humor goed uit de verf komt. Veelal heeft die de vorm van ironische understatements waar je in het oude Nederlands gemakkelijk overheen leest. Het geweldige wapen van een afschuwwekkende reuzin wordt door de verteller bijvoorbeeld een "zeisje" genoemd. Kuiper heeft zichtbaar plezier gehad in het maken van zijn hertaling; vondsten als "waakdraak" (die het beroemde Witte schild bewaakt) en "lik-op-stukbeleid" (in een groots gevecht van Ferguut met een andere ridder) bewijzen het.
Af en toe scheen het lastig om een toelichting op niveau te geven. Van een zin als "De tweede auteur van de Ferguut moet op basis van de eigennamen die hij in zijn navertelling rondstrooit chansons de geste gekend hebben die de reconquista thematiseren" begrijpt een niet-mediëvist erg weinig, naar ik vrees.
N.a.v. "Ferguut of De ridder met het Witte schild", in een vertaling van Willem Kuiper; ISBN 90 253 2747 8; 144 blz.
Er zijn nog geen reacties geplaatst.