Gerald Harbers - 21 apr 2006 14:44 - Gewijzigd: 21 apr 2006 14:44

Magneet voor de rechter

„De zaak begint met bewijzen”

Voordat een bezoeker zijn voet over de drempel van de rechtbank in Groningen zet, moet hij door een poortje. Waarom? Twee zakmessen, netjes verpakt in plastic zakjes, bij de portier op de balie zeggen genoeg. Zaterdag houdt de rechtbank open huis. Magneet ondervroeg woensdag kinderrechters Marieke Oostveen en Klasina Bosker. „Het belang van het kind staat bovenaan.”

Kinderrechters Oostveen (l.) en Bosker.

Wilt u zich even voorstellen?

Oostveen: „Ik ben sinds zes jaar kinderrechter en behandel meestal strafrechtelijke zaken waarbij de verdachten tussen de 12 en 18 jaar oud zijn en een strafbaar feit hebben gepleegd.” Bosker: „Ik handel sinds de laatste twee jaar vooral civielrechtelijke zaken af waarbij jongeren zijn betrokken. Ze moeten bijvoorbeeld in een gesloten instelling of een pleeggezin worden geplaatst, vanwege gedragsproblemen of omdat het thuis niet goed gaat. Deze jongeren hebben dus géén strafbaar feit gepleegd.”

Waarom dragen jullie in de rechtszaal een toga?

Oostveen: „Omdat ik daar zit als rechter. De toga laat zien dat ik daar niet zomaar zit of sta. Ik ben er om een oordeel te vellen.”

Bosker: „Ik draag trouwens geen toga bij de civiele zaken. Dat schept onnodig afstand, ik wil juist het verhaal van de jongere horen. Hij of zij heeft niets misdaan, maar moet juist worden geholpen met een dwangmaatregel die alleen de rechter mag opleggen.”

Hoe verloopt een strafrechtzaak bij de rechter?

Oostveen: „Als een jongen, bijvoorbeeld verdacht van een fietsendiefstal, in de zaal komt, leg ik eerst uit wie iedereen is en wat iedereen daar doet.

De officier van justitie stelt daarna de zaak voor. Hij vertelt hoe de jongen de fiets stal en welke bewijzen daarvoor zijn. Ook formuleert hij een strafeis, bijvoorbeeld honderd uur werkstraf.

Ik bespreek dan het gebeuren met de verdachte zelf. Ik vraag of die diefstal inderdaad zo ging.

Na de bespreking houdt de advocaat zijn pleidooi. Hij verdedigt de verdachte. Ook anderen mogen dan hun zegje doen: de ouders als ze er behoefte aan hebben, Bureau Jeugdzorg als dat erbij betrokken is en als laatste de verdachte zelf.

Ik doe bij een eenvoudige zaak direct uitspraak. Bij een reeks misdrijven, bijvoorbeeld een serie overvallen, volgt de uitspraak na veertien dagen omdat we dan met drie rechters de zaak behandelen.

Bij het vonnis leg ik altijd uitgebreid uit waarom ik voor die straf kies. Soms spreek ik een jongere stevig toe: „Waarom heb je dit gedaan? Kun je je voorstellen hoe het voelt als jij wordt bedreigd met een mes?””

Welke straffen deelt u uit?

Oostveen: „Dat varieert van werkstraffen tot een aantal maanden cel. Voor iemand tot 16 jaar is de maximale straf één jaar. Een 17- of 18-jarige kan maximaal 24 maanden krijgen. Wat ik ook kan opleggen is een plaatsing in een justitiële jeugdinrichting -jeugd-tbs-, een jongere krijgt dan een therapie voor zijn gedragsstoornis.”

Bosker: „Dat is dus geen straf. Het is een verplichte behandeling.”

Oostveen: „Bij de straffen houd ik altijd rekening met de vraag: Wat is het beste voor deze jongere? Natuurlijk, iemand die straf heeft verdiend, moet die ook krijgen. Maar belangrijk is ook de toekomst van een jongen of meisje.”

Hoe is het om iemand de vrijheid voor een tijd te ontnemen?

Bosker: „Als ik de vrijheid van een jongen of meisje beperk, doe ik dat met de gedachte dat ik hem of haar ermee help. Ook al ziet zo’n jongen dat niet op hetzelfde moment.”

Oostveen: „Ik houd er geen naar gevoel aan over. Het is m’n werk.”

Hoe reageren verdachten op een vonnis?

Oostveen: „Ik had gisteren een jongen van wie ik de straf verlengde met een paar maanden. Hij was niet blij, maar beaamde wel dat de maatregel goed voor ’m was.”

Bosker: „Sommigen zijn woedend. Bijvoorbeeld ouders omdat ze uit de ouderlijke macht worden ontzet.”

Oostveen: „Rond Kerst rende een labiel meisje de zaal uit toen ze het vonnis hoorde. Toen kneep ik ’m wel even. Ik vroeg me af of ze zich niet voor een auto zou gooien. Naderhand hoorde ik dat het goed met haar is afgelopen.”

Krijgen jullie evenveel jongens als meisjes voor het hekje?

Oostveen: „Nee. In de strafrechtzaken zie ik vooral jongens. Hoe dat komt? Ik heb geen idee.”

Bosker: „Bij de civielrechtelijke zaken maakt het weinig uit. Er zijn bijvoorbeeld evenveel jongens als meisjes met gedragsproblemen.”

Hoe is het om iemand vrij te moeten spreken bij gebrek aan bewijs?

Oostveen: „Natuurlijk denk ik wel eens: Het zou goed zijn voor deze jongere als hij wordt behandeld. Maar een zaak begint met bewijzen. Zijn die er niet, of onvoldoende, dan wordt de verdachte vrijgesproken, want dat zegt de wet en daar houd ik me aan.”