Dat was de boodschap die CDA-voorman Buma zijn gehoor maandagavond meegaf in Amsterdam. Hij sprak daar de H. J. Schoolezing uit, een jaarlijks initiatief van weekblad Elsevier. Buma trekt al verschillende jaren de aandacht met zijn boodschap dat de Nederlandse cultuur niet is „gebouwd op het cultuurrelativisme van het multiculturele vooruitgangsdenken.” Verscheidenheid is volgens hem nooit een doel op zich geweest.

Veel van wat in deze tijd misgaat, is volgens Buma terug te voeren op het verabsoluteren van vrijheid en gelijkheid, twee beginselen van de Franse Revolutie. „Niet de welvaart, niet de gelijkheid, niet de vrijheid, maar het versplinteren van de gemeenschap werd het grote gemeenschappelijke probleem.”

Door de versplintering ging er iets mis in Nederland, zo stelde Buma. Gewone Nederlanders werden boze burgers. Zij vonden dat hun vrijheid en gelijkheid door de elite aan de nieuwkomers werd verkwanseld: „De gewone Nederlanders raakten onderweg naar dat volmaakte Nederland iets kwijt: hun gemeenschap, hun identiteit, het gevoel thuis en geborgen te zijn. Nieuwkomers bleken onze vrijheid niet als vanzelfsprekend te omarmen en hielden meer dan verwacht vast aan eigen geloof, taal en cultuur. De gewone Nederlanders bleven verweesd achter.”

Buma analyseerde scherp: „De baan is vergeven aan een immigrant of een Oost-Europeaan, de opleiding voor de kinderen is te theoretisch geworden en de verruwing van de samenleving komt met grof geweld via de televisie in de huiskamer.”

Maar wat is dan de oplossing? De kern van de waarden waar Buma zijn hoop op vestigt, heeft een joods-christelijke oorsprong. Hij pleitte voor herwaardering van collectieve waarden en van leven in dienst van elkaar. Die collectieve waarden hebben hun oorsprong in de christelijke traditie, zo betoogt de CDA-voorman. Sterker nog: volgens hem is Nederland is „nog steeds een christelijk land.”

De consequentie van deze denklijn is dat niet de Nederlanders zich moeten aanpassen aan de nieuwkomers, maar omgekeerd. „Onze traditie, onze cultuur en onze waarden zijn zo mooi, die geven we niet op, die mogen we niet laten verwateren”, zo luidde zijn politieke boodschap. Voor wie Buma al langer volgt en wie zijn laatste boek ”Tegen het cynisme” tot zich nam, waren er niet heel veel nieuwe elementen. Maar het moment waarop Buma de lezing uitsprak was –onbedoeld– wel bijzonder. Hij is namelijk in onderhandeling met VVD, D66 en ChristenUnie over een nieuwe regering. Toen Buma toezegde de lezing te willen houden, kon hij dat vast niet bevroeden.

De ChristenUnie zal zich in grote lijnen best kunnen vinden in de boodschap van de christendemocraat, maar de VVD en zeker D66 zullen het met gekromde tenen hebben aangehoord. VVD en D66 leggen traditioneel veel nadruk op de vrijheid van het individu. Het zal de besprekingen aan de formatietafel niet vergemakkelijken. Ideologisch liggen de partijen ver uit elkaar. Buma toonde dat maandagavond nog eens duidelijk aan.