De Amerikanen, Fransen en Britten hebben drie doelen gebombardeerd die te maken hebben met het chemische wapenprogramma van Syrië. Hoe taxeert u de keuze van de doelen?

Peter Wijninga, defensiespecialist van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS): „Van een van de doelen, een commandopost, vraag ik me af: Is er werkelijk een link met chemische wapens? Ik ben daar niet zeker van. Een wetenschappelijk onderzoekscentrum in de buurt van Damascus, een ander doel, heeft inderdaad met het chemisch wapenprogramma te maken.

De keuze van de doelen had ik inderdaad wel verwacht, vanwege de aard van het vergrijp van Syrië: de inzet van chemische wapens. Amerika, Frankrijk en Groot-Brittannië wilden voorkomen dat er bij de aanval van zaterdagochtend Russische slachtoffers zouden vallen. In die opzet zijn ze kennelijk geslaagd.

De Amerikaanse vergeldingsactie een jaar geleden, toen het Syrische regime ook chemische wapens had ingezet, was te typeren als een speldenprik. De actie van nu is toch meer dan dat. Het is weliswaar een beperkte actie. Toch zijn de bombardementen wel een klap in het gezicht van Assad. Er zijn meer dan honderd raketten afgevuurd op Syrië. Dat zijn er beduidend meer dan de ongeveer zestig kruisraketten die Amerika vorig jaar afschoot.”

Defensiedeskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael in Den Haag: „De keuze van de doelen is logisch en heeft natuurlijk alles te maken met overschrijding van de door Amerika en Frankrijk getrokken rode lijn: geen gifgas inzetten. Overigens hanteert de internationale gemeenschap geen heldere lijn. Syrië gebruikt veel vaker die rotzooi, bijvoorbeeld in Aleppo. Niet altijd volgt dan bestraffing.

„Ik durf te beweren dat Assad nóg een keer chemische wapens inzet. Hij trekt zich geen mallemoer aan van vergeldingsmaatregelen. Zijn regime is tot de meest gruwelijke dingen in staat.”

De actie van Amerika, Frankrijk en Groot-Brittannië is niet meer dan een speldenprik. Strategisch heeft de aanval van zaterdag weinig te betekenen. Er verandert niks aan de situatie in Syrië. Assad gaat gewoon vrolijk weer aan het werk. Een groot deel van zijn land ligt al in puin. Het kan hem geen zier schelen dat er een paar gebouwtjes worden gebombardeerd. Het meest trieste van het verhaal is dus: de ellende voor het Syrische volk gaat gewoon door. Ik durf te beweren dat Assad nóg een keer chemische wapens inzet. Hij trekt zich geen mallemoer aan van vergeldingsmaatregelen. Zijn regime is tot de meest gruwelijke dingen in staat.”

De Amerikaanse president Trump sprak zaterdagochtend het volk toe. Hij leek een kalme, vastberaden indruk te maken.

Wijninga: „Die toespraak is door iemand anders geschreven, en dat is maar goed ook. Winst is dat Trump zich aan het script heeft gehouden. Het was een goede, beheerste toespraak. Hij wees daarin ook Rusland en Iran terecht. Hoe kan het dat die landen een regime steunen dat zijn eigen vaders, moeders en kinderen doodt?”

Zandee: „Met Trump weet je het nooit. De ene dag is het: Vuur en woede. De andere dag is hij weer rustig. Nu blijkt wel weer dat er een groot gat zit tussen zijn overdreven taal op Twitter, zijn retoriek én wat er in werkelijkheid gebeurt.”

Trump benadrukte dat hij niet toestaat dat Syrië eigen burgers met gifgas op een gruwelijke manier vermoordt. Verdient Trump respect?

Wijninga: „Ik vind het lastig om Trump persoonlijk een compliment te geven. Ik heb weinig respect voor die man. Het is een koekenbakker. Hij zal geluisterd hebben naar zijn adviseurs. Bijvoorbeeld iemand als zijn nieuwe veiligheidsadviseur Bolton. Ik vind het optreden van de Amerikaanse regering op dit moment in ieder geval een compliment waard.

In Defensiekringen hoor ik wel: Blijft het hierbij? Ik vermoed dat Amerika bereid is vaker op te treden als Syrië opnieuw gifgas gebruikt.”

Zandee: „Premier Rutte stelt dat hij begrip heeft voor de actie van Amerika, Frankrijk en Groot-Brittannië. De term ”begrip” vind ik op zijn plaats. In strijd met alle regels en afspraken heeft Syrië gifgas gebruikt. Al is enkele jaren geleden de bulk van de chemische wapens in Syrië afgevoerd. Onder leiding destijds van Sigrid Kaag, onze huidige minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.”

In zijn toespraak refereerde Trump meermalen aan God. Zo zegt hij te bidden voor burgers in Syrië en voor Amerikaanse soldaten.

Wijninga: „Het is een Amerikaanse traditie om God aan te halen in politieke toespraken. Dit keer gebeurde dat best uitgebreid. Dat doet Trump met het oog op zijn grote conservatief-christelijke achterban. Trump zelf zie ik allesbehalve als een christelijke man.”

Zandee: „Elke speech van een Amerikaanse president eindigt met woorden als: „May God bless America”, dus er wordt om Gods zegen gevraagd. Obama deed dat ook. Trump wijst ook op God vanwege zijn gelovige electoraat in het midwesten van Amerika. Of Trump zo diepgelovig is en of de woorden diep uit zijn ziel komen, daar twijfel ik over.”

Trump zei ook dat het niet de bedoeling van de Amerikanen is om macht op te bouwen in Syrië. Geloofwaardig verhaal?

Wijninga: „Dat denk ik wel. Het is nooit de bedoeling van de Amerikanen geweest om permanent voet aan de grond te krijgen in Syrië. De VS helpen vooral Koerdische strijders in het noorden van Syrië. Trump zegt: „We blijven niet tot in lengte van dagen in Syrië.” Maar hij laat ook doorschemeren dat de Amerikanen daar niet op stel en sprong weggaan.”

Zandee: „Trumps uitspraken zijn in lijn met eerdere uitlatingen op dit punt. Hij heeft steeds gezegd: Wij gaan ons meer en meer terugtrekken uit het Midden-Oosten. Ik zie zijn opmerkingen ook als een signaal naar de Russen: Wees niet bevreesd, wij Amerikanen zullen echt niet op de grond in Syrië tekeer gaan.”

Turkije toonde zich zaterdag tevreden over de actie van de VS, Frankrijk en Groot-Brittannië. Bevordert dit de verhoudingen tussen Turkije en het Westen?

Wijninga: „Ja, in ieder geval voor even. De Turkse president Erdogan had stevig aangedrongen op een vergeldingsactie voor de gifgasaanval van Syrië. Trump heeft deze week met Erdogan gebeld. Dan voelt Erdogan zich natuurlijk „one of the boys”, een van de hoofdrolspelers. Maar met Erdogan weet je het nooit. Hij is net zo onvoorspelbaar als Trump. Het kan zomaar gebeuren dat Erdogan het westen zo weer de rug toekeert.”

Zandee: „De verhoudingen tussen Turkije en het Westen zijn bepaald niet goed. Daar verandert de aanval van vandaag niet veel aan. Overigens zijn er nog tal van samenwerkingsverbanden tussen bijvoorbeeld Amerika en Turkije. Amerikaanse vliegtuigen kunnen opstijgen vanuit het oosten van Turkije. Feit is in ieder geval dat Erdogan blij is dat Assad wordt aangepakt.”

Premier May van Groot-Brittannië benadrukte in haar speech zaterdag dat de internationale gemeenschap niet mag toestaan dat er essentiële normen worden overschreden. Dat er mensen met chemische wapens worden aangevallen.

Wijninga: „Zij verwoordde de zorgen over Syrië heel goed. De Britten zijn sowieso goed in dit soort toespraken op dit soort momenten. Natuurlijk worden door gebruik van conventionele wapens ook hopen mensen omgebracht. Maar chemische wapens zijn zó onmenselijk. Ze maken willekeurig slachtoffers. Je kunt gifgas niet gericht toepassen. Het is maar waar de wind choor- of zenuwgas heen blaast. Mensen sterven een vreselijk pijnlijke, langzame dood.”

„Chemische wapens zijn zó onmenselijk. Ze maken willekeurig slachtoffers. Je kunt gifgas niet gericht toepassen. Het is maar waar de wind choor- of zenuwgas heen blaast. Mensen sterven een vreselijk pijnlijke, langzame dood.”

Zandee: „May heeft er veel belang bij om mee te doen met de aanval op Syrië. Zou Groot-Brittannië zich afzijdig hebben gehouden, dan zou May in eigen land veel kritiek hebben gekregen. In de trant van: „Is Frankrijk nu het leidende land in Europa?” May moet laten zien dat Groot-Brittannië nog steeds een internationale speler van formaat is. Brexit of geen Brexit. May moet haar mannetje staan. De huidige ontwikkelingen laten wel zien dat Amerika niet alleen staat in zijn verzet tegen het regime van Assad.”

De Franse president Macron stelde deze week min of meer dat vaststaat dat het Syrische regime daadwerkelijk achter de gifgasaanval van ruim een week geleden in de Syrische stad Douma zat.

Wijninga: „Ik kan me de opstelling van Macron wel voorstellen. Er is nogal wat indirect bewijs voor de stelling dat de gifgasaanval in Douma inderdaad een actie is van het Syrische leger en níet van rebellengroepen.

Het onderzoekscollectief Bellingcat heeft ook bewijzen gepresenteerd. Zo blijkt dat een gebruikte cilinder schade heeft veroorzaakt aan het dak van een huis. Dat duidt erop dat die cilinder met gas van grote hoogte is gegooid. Dus vanuit een helikopter. Daar beschikt het alleen het Syrische leger over. Rebellengroepen in Syrië hebben géén helikopters. Er is echter ook een theorie dat oppositiegroepen chemische wapens in handen hebben gekregen. Maar voor die theorie zijn nauwelijks aanwijzingen.

Al met al is er veel meer voor te zeggen dat het Syrische regime achter de gifgasaanval zit. Feit is namelijk ook dat Syrië over het zenuwgas sarin beschikt. Dus ik vind het logisch dat Amerika, Frankrijk en Groot-Brittannië op basis van beschikbaar bewijsmateriaal hebben besloten in te grijpen.”

Zandee: „Alles duidt erop dat het Syrische regime verantwoordelijk is voor de gifgasaanval in Douma. Het debat daarover vind ik nogal kunstmatig. Bewijzen voor Syrische betrokkenheid zijn gigantisch. Dus ik begrijp Macron wel. Misschien heeft de Franse president nog extra bewijs via inlichtingendiensten.”

Rusland, bondgenoot van Syrië, heeft getergd gereageerd. Wat gaan de Russen doen?

Wijninga: „Ik vind dat moeilijk in te schatten. De Russen hebben gezegd dat de vergeldingsactie niet zonder consequenties zal blijven. Toch zou dat wel eens symboolpolitiek kunnen zijn. Een heftige Russische reactie verwacht ik niet zozeer. Er zijn immers geen Russische slachtoffers gevallen. Terwijl de Russen in Syrië wel op allerlei plekken in dat land hun Syrische bondgenoten trainen en assisteren.

Na de Amerikaanse vergeldingsaanval een jaar geleden, na een Syrische gifgasvaanval, werd gezegd: We schorten de Amerikaans-Russische samenwerking het luchtruim boven Syrië op. Maar in de praktijk bleven de lijnen open en heeft die samenwerking nooit stil gelegen.”

Zandee: „Militair zal Rusland niets doen. De Russen kunnen niet terugslaan vanwege het feit dat ze niet aangevallen zijn. De Amerikanen hebben zeer bewust de Russen ontzien. Rusland zal de komende tijd misschien wat sputteren en blaten en een paar Amerikanen Moskou uitgooien. Een hoop retoriek. Maar daar blijft het bij. Rusland heeft er alle belang bij dat de commotie snel wegebt. Poetin blijft Assad steunen. Zo is Rusland ervan verzekerd dat het land een belangrijke militaire basis in Syrië behoudt. Zowel Amerika als Rusland heeft er belang bij dat de zaak niet escaleert.”