Massieve stofgordel
ontdekt in Eta Carinae

Astronomen van de Universiteit van Amsterdam hebben een superzware stofgordel ontdekt rond de dubbelster Eta Carinae. De gordel heeft een massa van maar liefst 15 maal die van de zon.

De stofband is ongeveer 2000 jaar geleden ontstaan, toen een van de twee sterren zijn buitenlaag verloor. Latere explosies botsten met deze stofband en zorgden voor de huidige spectaculaire zandlopervorm van de nevel rond Eta Carinae.

De Amsterdamse astronomen hebben in samenwerking met binnen- en buitenlandse collega's het raadsel van de zandloper opgelost. Hun bevindingen verschenen vorige week donderdag in het wetenschapsblad Nature.

Eta Carinae is voor het oog een niet waarneembaar sterretje, maar in werkelijkheid zijn het twee sterren van elk vijftig tot tachtig maal de massa van onze zon. In 1843 vond een geweldige explosie plaats. Eta Carinae was vanaf dat moment gedurende vele jaren een van de helderste sterren aan de nachtelijke hemel. In een periode van twintig jaar slingerde een van de twee sterren meer dan driemaal de hoeveelheid massa van onze zon de ruimte in.

De vorm van de uitgestoten materie bleek erg vreemd, niet min of meer rond als een bol, maar als een zandloper, met de twee sterren in het nauwste deel. De astronomen hebben met behulp van de Infrared Space Observatory-satelliet bij verschillende golflengten in het infraroodgebied de sterren en hun omgeving gemeten. Zij ontdekten een enorme gordel van stof en gruis rondom dit dubbelstersysteem.

Het meest waarschijnlijke scenario is dat 1000 tot 2000 jaar geleden de beide sterren een bijna-botsing hebben gehad, waardoor een van de sterren een groot deel van zijn massa is kwijtgeraakt. Hierdoor is toen in het baanvlak van beide sterren de enorme stofgordel ontstaan. Bij de explosie in 1843 raakte een van de twee sterren een deel van zijn buitenste lagen kwijt, waardoor ze enorm in helderheid toenam.

Boven en onder het baanvlak werd de materie ongehinderd de ruimte in geslingerd. Dit verklaart de twee kegels. In het baanvlak echter kwam de uitgestoten materie in botsing met het aanwezige gas en stof. Een klein deel drong door de massieve gordel heen en deze zijn nu als oplichtende strepen goed te zien op een opname van de Hubble Space Telescope. De oorzaak van de explosie in 1843 blijft echter nog een raadsel.