109 jaargangen aardrijkskunde

Het tijdschrift begon even bescheiden als de uitgever. Een kleine groep ontdekkers en wetenschappers (onder wie Alexander Graham Bell, uitvinder van de telefoon) had zich in 1888 verenigd in de National Geographic Society om „de aardrijkskundige kennis te bevorderen en te verspreiden.” Dat doel is zonder meer bereikt, want tegenwoordig is de organisatie het grootste wetenschappelijke en educatieve genootschap ter wereld.

Het instituut, dat ruim 9 miljoen leden telt, dankt zijn bekendheid zowel aan opzienbarende expedities als aan het medium dat daarvan verslag deed: National Geographic Magazine. Deze periodiek was in eerste instantie bedoeld voor het thuisland, de Verenigde Staten, maar door de aard van de artikelen –natuur en cultuur in de breedste zin van het woord– werd het tijdschrift al snel mondiaal verspreid.

National Geographic behoeft in Nederland nauwelijks introductie. Sinds september vorig jaar zendt de Society zelfs via de kabel documentaires uit. Maar los daarvan heeft het tijdschrift in ons land van oudsher een grote oplage van ruim 42.000 abonnees. Daarnaast 'verdwijnen' er maandelijks nog eens 7500 exemplaren in de losse verkoop. Deze mooie getallen illustreren dat de voertaal (Amerikaans Engels) geen obstakel is.

109 jaargangen
Het initiatief om maar liefst 109 jaargangen op cd-rom te zetten verdient lof. Een schat aan informatie komt daardoor binnen handbereik van iedere liefhebber. De periode 1888 tot 1909 is op vier schijfjes geperst, de overige decennia (tot en met 1997) nemen er elk drie voor hun rekening. National Geographic biedt ze alle 31, verpakt in een handgemaakte houten bewaardoos, voor 499 gulden aan. Voor dat bedrag beschikt men over 9480 artikelen en 178.000 foto's en illustraties, die zich stuk voor stuk laten bekijken. De advertenties (uit de Amerikaanse editie) ontbreken evenmin.

Het magazine, dat sinds 1910 de kenmerkende gele omslag heeft, is befaamd vanwege de prachtige fotoreportages. Het eerste en enige nummer van 1888 steekt echter pover af tegen de hedendaagse, kleurrijke edities. Het verscheen in oktober, was 98 pagina's dik en had een zalmroze omslag. De inhoud oogde eveneens supersaai. De lezer kreeg een brij aan letters onder ogen, terwijl foto's en illustraties geheel ontbraken. Twee artikelen namen een geweldige storm die van 11 tot 14 maart dat jaar het oostelijk deel van de VS teisterde, heel serieus onder de loep.

Gaandeweg evolueerde de formule van het magazine; wetenschappelijke onderwerpen werden populair behandeld, wat echter geen afbreuk deed aan het imago van betrouwbaarheid en degelijkheid. National Geographic is nog steeds een gezaghebbende kroniek, hoewel zij voor bijbelgetrouwe christenen niet in alle gevallen het laatste woord heeft.

Zuiderzee
Een gebruiksvriendelijk zoekprogramma maakt het enorme naslagwerk toegankelijk. De gebruiker behoeft enkel het onderwerp in te tikken. Zo levert ”Netherlands” 44 reportages op, geschreven tussen juni 1901 en oktober 1986. De dijken vormen een regelmatig terugkerend thema, maar ook de kaasbereiding, de tulp, de drooglegging van de Zuiderzee en de kwestie Papoea-Nieuw-Guinea haalde National Geographic frequent voor het voetlicht. De verhalen komen op het scherm door de cd-rom van het bewuste tijdvak in te voeren, een van de twaalf covers van een jaargang aan te klikken en vervolgens in de inhoudsgave het artikel aan te wijzen. Desgewenst geeft men een printopdracht, zodat de informatie op papier kan worden geraadpleegd. In kleur of zwartwit.

De vraag is of deze mammoetprestatie het bewaren en raadplegen van de echte magazines (duizenden kilo's papier!) overbodig maakt. Persoonlijk ben ik geneigd deze met een schoorvoetend ”ja” te beantwoorden. Ik geef toe, het bladeren in mijn leunstoel zal ik missen. Ronduit jammer vind ik echter dat op de cd-roms bepaalde extra's ontbreken. Zo bevat het novembernummer in 1985 in werkelijkheid een écht hologram op de omslag. De losse kaarten, als bijlage regelmatig bij de magazines gevoegd, zoek je eveneens tevergeefs op de schijfjes. Misschien ziet de uitgever een mogelijkheid om deze kartografische hoogstandjes alsnog op een aparte cd-rom uit te brengen. Pas dan is het National Geographic Magazine voor mij compleet.

N.a.v. The Complete National Geographic Collector's Edition, uitg. TLC Domus, Amsterdam; ƒ 499,- (abonnees van het magazine krijgen 50 gulden korting). Systeemeisen: 486-processor, Windows 3.1 en 8 Mb RAM of Windows 95/98 met 16 Mb RAM.