Rusland is niet
millenniumproof

„We ondervinden op dit moment geen enkel probleem. We zullen er ons pas mee bezighouden in het jaar 2000 zelf”, zo wuifde eind vorig jaar de woordvoerder van het Russische ministerie van Nucleaire Energie nog het millenniumprobleem weg. Ook het ministerie van Defensie weigerde nog eind december, precies een jaar voordat de computers op dubbel nul zullen springen, te onderkennen met een serieus probleem te maken te hebben: „De belangrijkste Russische oorlogscomputers zijn grote oude ”mainframes”, ontworpen in de late jaren zeventig toen een 30 kilobyte programma nog als groot werd beschouwd. De millenniumproblemen bij de strategische strijdkrachten kunnen dan ook in een luttel aantal weken door een handvol Russische computerexperts worden opgelost.”

„Spionage”
Het voorstel van de Amerikanen om met de Russen samen te werken aan het millenniumprobleem werd begin dit jaar zelfs nog in de Russische media afgeschilderd als een poging tot spionage. Gelukkig zijn de Russen zich daarna toch steeds meer gaan realiseren dat er wel degelijk iets serieuzers aan de hand was. Zo kwam er reeds in februari een samenwerkingsverband met de Amerikanen op het gebied van de nucleaire strijdkrachten („opdat niet door een defect gereageerd wordt met nucleair geweld op een niet-afgeschoten kernraket”) en de Russische defensie zette haar beste ingenieurs in om in kaart te brengen welke computers er nu eigenlijk precies in gebruik zijn bij de Russische strijdkrachten en hoe die met elkaar zijn verbonden. Pas vorige week vrijdag kwamen de VS en Rusland overeen dat tussen 27 december 1999 en 6 januari 2000 militairen van beide landen samen de gevolgen zullen proberen in te perken.

Begin dit jaar begon ook het door de regering voor het millenniumprobleem aangewezen Staatscomité voor Communicatie zich eindelijk serieuzer over Y2K –de Amerikaanse term voor het jaar 2000 is ook daar ingeburgerd– te ontfermen. Het comité maakte een eerste inventarisatie van de grootte van het probleem bij de Russische overheid. Tot grote schrik van de regering bleek dat indien Rusland al zijn computers nog voor het aanbreken van het jaar 2000 zou willen aanpassen, het minstens 3 miljard dollar nodig zou hebben. Dat is een zevende van de totale Russische overheidsbegroting!

Hoewel het bedrag dubieus is –het is überhaupt moeilijk te bepalen hoeveel geld er in de ondoorzichtige Russische economie omgaat– gaf het wel de ernst van de problematiek aan. Ook ministeries, wakker geschrokken van deze onheilspellende berichten, begonnen eindelijk op grote schaal hun computers te controleren, maar daarmee zijn ze rijkelijk laat. Velen hebben deze inventarisatie op dit moment nog niet eens afgerond, terwijl daarna nog de eigenlijke reparaties moeten plaatsvinden. Pessimisten denken dan ook dat er nog minstens drie jaar nodig is om alles aan te passen voor het nieuwe millennium.

Privé-sector
Tot nu toe spraken we alleen nog over de overheidssector. Maar in Rusland is inmiddels ook een enorme privé-sector ontstaan. Daar blijkt het millenniumprobleem al veel eerder te zijn onderkend dan bij de overheid. Het bedrijfsleven staat immers veel opener voor informatie en heeft intensieve contacten met het Westen, waar al veel langer aan het millenniumprobleem wordt gewerkt.

Daarnaast bevinden zich ook in Rusland zelf veel buitenlandse bedrijven. Bij hen ontstond al een aantal jaren terug het initiatief om gezamenlijk het probleem aan te pakken. Zij zetten in Rusland een jaar-2000-actiegroep op om een sterkere lobby te vormen naar de Russische overheid en de enorme energiemonopolies in het land, zoals het bedrijf Gazprom. De contacten verliepen echter heel moeizaam en volgens een woordvoerder van de actiegroep was de reactie op het millenniumprobleem vaak samen te vatten in de slogans „nooit van gehoord” of „alles is al in orde.” Pas het laatste halfjaar is dit aan het veranderen, maar volgens velen dus veel te laat.

De overheids- en de privé-sector overlappen elkaar in Rusland veel sterker dan in het Westen. Dat betekent dat hoe goed een bedrijf zijn millenniumprobleem ook heeft opgelost, het toch geconfronteerd kan worden met grote problemen bij de eeuwwisseling vanwege de nalatigheid van de Russische overheid. Daarbij moeten we vooral denken aan het uitvallen van energiecentrales, waterzuiveringsinstallaties, transport- en communicatiesystemen.

Vandaar ook dat veel westerse bedrijven in Rusland extra voorzorgsmaatregelen hebben genomen. Zo heeft Mars Inc., die twee grote fabrieken nabij Moskou heeft staan, enorme voorraden grondstoffen aangelegd en ook een alternatieve energievoorziening ontwikkeld. Ook bedrijven als Nestlé, British Petroleum en Global One hebben vergelijkbare voorzorgsmaatregelen getroffen uit angst voor wat er komen gaat.

Wat dat precies zal zijn, valt moeilijk in te schatten. Er doen uiteraard de meest angstaanjagende verhalen de ronde, maar de realiteitswaarde daarvan is onduidelijk. De Russische overheid is lang niet zo open als die in het Westen. Het is wel een teken aan de wand dat de Russische overheid het aantal vluchten in het Russische luchtruim vanaf 31 december flink zal reduceren en een groot aantal fabrieken zal stopzetten of zal overschakelen op handbediening.

Een van de toonaangevende adviesbureaus op dit terrein, The Gartner Group, voorspelt dat als gevolg van het millenniumdefect er het komende jaar in Rusland gedurende een langere periode enorme problemen zullen ontstaan met de energievoorziening en de transportsector en zelfs met het gebruik van openbare gebouwen als ziekenhuizen. Het grootste gevaar ligt volgens anderen in het uitvallen van de grote verwarmingscentrales direct na de nieuwjaarsviering, waardoor een aanzienlijk deel van het land in de kou zou komen te zitten. Met alle desastreuze gevolgen van dien.

Maar wat denken de gewone Russen hierover? De meesten laat het koud. Ze zijn al zo lang gewend aan uitvallende verwarmingen, storende elektriciteitsvoorzieningen en het niet betaald krijgen van hun salarissen, dat ze het millenniumdefect slechts als de zoveelste uitwas van de economische hervormingen zonder morren over zich heen laten komen.