De sterrenhemel in augustus
Door W. G. Hulsman
Een grote volksverhuizing is aanstaande: volle wegen, uitverkochte hotels in een langgerekte strook Europa en dat allemaal om ruim twee minuten te beleven. Wel twee heel bijzondere minuten, want op woensdag 11 augustus schuift tegen het middaguur de maan voor de zon. Duisternis. Ongetwijfeld het hoogtepunt van dit sterrenkundig jaar.
Het drukst zal het worden in de baan van 100 kilometer breed waar de maan de zon helemaal zal bedekken. Die strook loopt over het Engelse Cornwall, via Zuid-België en Noord-Frankrijk, Zuid-Duitsland en Hongarije naar Roemenië en verder tot in India. In Nederland zal de zon niet helemaal bedekt zijn. In Maastricht is de verduistering bijna 97 procent, in Groningen 90, maar ook dat is indrukwekkend. Schemer rond het middaguur.
Perseïden
's Nachts is er ook voldoende te zien aan de augustushemel. Zoals elk jaar is tussen 17 en 24 augustus de actieve meteorenzwerm van de Perseïden weer te bewonderen. Vooral in de nacht van 12 op 13 augustus zullen veel van de stofdeeltjes de dampkring binnendringen en een helder lichtspoor nalaten. De astronomen verwachten een piek rond 22.00 uur. Er kunnen dan zo'n 200 meteoren per uur vallen. Ook in de laatste uren van de nacht kunnen verscheidene heldere exemplaren per minuut langs de zwarte hemelkoepel flitsen. De 'vallende sterren' komen uit de richting van het sterrenbeeld Perseus, dat rond middernacht in het noordoosten staat. Naast de Perseïden doorkruisen ook andere meteoren deze maand de hemel.
De maan is in ieder geval geen belemmering om de Perseïden-zwerm te zien, omdat het net nieuwe maan is geweest. Op zijn tocht langs de hemel passeert de aardsatelliet op 6 augustus 's ochtends de heldere ster Aldebran. Op de 16e komt de maan 's morgens langs de ster Spica, die laag aan de zuidwestelijke horizon staat. De 18e gaat zij boven Mars langs, de 20e langs de rode ster Antares in Schorpioen en de 25e staat zij 's avonds bij de planeet Saturnus in de buurt. De laatste laat zich niet zonder verrekijker ontdekken.
De laatste nacht van de maand komt de maan in een samenstand met Jupiter en Saturnus en staat zij om 1 uur 's nachts schuin onder die twee. Jupiter, de helderste van de twee, staat ten noordoosten van de maan, die dan inmiddels alweer aan het afnemen is. Overigens passeert de maan de twee ook al in de nachten van 4 en 5 augustus om 3.30 uur aan de zuidoostelijke hemel. Twee gelegenheden dus om de twee planeten te ontdekken.
Zonlicht
Met de twee kleine binnenplaneten Mercurius en Venus gaat dat wat moeilijker. De kleine Mercurius is met wat moeite alleen tussen 10 en 25 augustus boven de oostelijke ochtendhorizon te zien. Venus, die de afgelopen maanden als de Avondster aan de westelijke horizon prijkte, is helemaal in het felle licht van de zon opgegaan.
Een planeet die wel goed zichtbaar wordt in augustus, is Mars. Zij staat 's avonds in het sterrenbeeld Weegschaal en gaat ruim twee uur na de zon onder.
De vier grote planeten aan de buitenkant van ons zonnestelsel zijn de hele nacht zichtbaar. Jupiter met de vier manen en Saturnus met de ringen staan beide in het sterrenbeeld Ram. Uranus en Neptunus stralen in Steenbok. Uranus laat zich deze maand wonderlijk goed zien. De planeet staat de zevende augustus in oppositie. Zij staat dan vanaf de aarde gezien precies tegenover de zon aan de hemel: als de zon ondergaat, komt Uranus op. De reus –ruim viermaal zo groot als de aarde– is al met een verrekijker te vinden en op donkere plaatsen kan een poging met het blote oog succesvol zijn. Kleine Pluto, in Slangendrager, is zonder hulpmiddelen niet te vinden.
