Digitaal zandpad verandert
in hogesnelheidslijn

Enkele Twentse scholen en bibliotheken communiceren sinds een maand met elkaar via het eerste commerciële ADSL-netwerk in Nederland. Niet alleen het administratieve-gegevensverkeer loopt daarlangs. Scholieren kunnen vanachter de computers op school de bibliotheekcatalogus raadplegen of informatie opzoeken op cd-roms van de bibliotheek.

Dat is op zich niets bijzonders. Wel opvallend is de snelheid van het netwerk. De informatie komt de klaslokalen binnen met een snelheid van 4 megabits per seconde (Mbps), zeventig keer sneller dan mogelijk is met ISDN-techniek. Gegevens versturen gaat iets minder vlot, maar met 1 Mbps nog altijd bijna 18 keer sneller dan via ISDN. En dat allemaal via het oude vertrouwde, koperen telefoonnetwerk.

Het verschil (asymmetrie) in ontvangst- en zendsnelheid is verwoord in de naam van de digitale techniek: asymmetrische digitale abonneelijn, in het Engels afgekort als ADSL. De technologie is al jaren bekend, maar er was nauwelijks behoefte aan. Met de explosie van Internet groeit echter de belangstelling voor snelle communicatieverbindingen. Ook voor technieken als vergaderen via een videoverbinding,video-conferencing, zijn die noodzakelijk.

Muziekstukken
De ADSL-techniek moet het mogelijk maken grote hoeveelheden gegevens, beeld en geluid met hoge snelheid over de bestaande koperen telefoonlijn te transporteren en daarnaast 'gewoon' te telefoneren. Het ophalen (downloaden) van complete softwarepaketten, muziekstukken en films, telefoneren via Internet en het op afstand onderwijs volgen, komen daarmee binnen handbereik.

Het geheim zit in een slimme modemtechniek. Die 'splitst' de koperen kabel in een kanaal voor telefonie en een kanaal voor het verzenden van digitale informatie. Het laatste kanaal is nog eens opgedeeld in een groot aantal subkanalen. De digitale gegevensstroom wordt in kleine pakketjes gehakt, die tegelijk via de subkanalen naar de plaats van bestemming gaan. Dit is vergelijkbaar met het tegelijk verzenden van de radiosignalen van verschillende zenders op hun eigen frequenties.

Theoretisch lukt het op die manier om maximaal acht miljoen nullen en enen per seconde (8 Mbps) te versturen. Omdat er sprake is van tweerichtingsverkeer, is het niet mogelijk om met die maximale snelheid informatie te downloaden. Het grootste deel van de subkanalen is bestemd voor het overdragen van informatie naar de gebruiker en het andere deel voor de tegengestelde richting.

De eigenlijke ADSL-verbinding is maar kort: ze loopt van de gebruiker tot de wijkcentrale van het telefoonnetwerk, en niet verder. Thuis is een ADSL-modem nodig, en voor de aansluiting daarvan op de computer een ethernetkaart, bekend van Internet via de kabel. Verder zorgt een kastje (”splitter”) voor het samenvoegen of juist scheiden van het telefoongesprek en de digitale gegevensstroom. In de wijkcentrale zit ook een splitter, en is voor elke ADSL-aansluiting een modem nodig. Tussen nummercentrale en Internet-aanbieder zit een breedbandverbinding –een verbinding waar tegelijkertijd veel gegevens over getransporteerd kunnen worden–, anders heeft het snelle laatste stukje nog geen zin.

Telefoneren
De Twentse scholen en bibliotheken kunnen enkel informatie verzenden over het ADSL-netwerk. Voor telefoneren hebben ze nog steeds een abonnement bij een telefoonaanbieder nodig. Dat is niet vanwege de technische beperking. „Wij zijn enkel Internet-aanbieder en zijn niet actief op de telefoniemarkt”, verklaart P. Lansink. Hij is technisch directeur van ”A1, De Internet-provider uit Twente”.

Die Internet-aanbieder is betrokken bij het commerciële ADSL-netwerk, dat zich nu nog beperkt tot Enschede, maar eind dit jaar ook Hengelo, Almelo en Oldenzaal moet bestrijken. Behalve het voortgezet onderwijs en de bibliotheken moeten er dan ook ondernemingen gebruik van maken. „Afgelopen maand hebben zo'n vijf bedrijven zich gemeld voor een aansluiting”, zegt Lansink.

Klanten van A1 betalen per maand een vast bedrag, waarvoor ze 24 uur per dag gegevens over de telefoondraden kunnen sturen. Casene, met A1 onderdeel van moederbedrijf A3 Enschede, huurt die van KPN. „Deelnemers betalen niet meer per minuut, dat maakt het aantrekkelijk. De nota van KPN komt niet meer.”

Groot voordeel van ADSL is volgens Lansink de snelheid, plus de garantie daarop. Internet via de kabel haalt weliswaar behoorlijke snelheden –maximaal 1 megabit per seconde naar de gebruiker en de helft in de andere richting– maar die zijn niet gegarandeerd. Dat heeft te maken met de structuur van het kabelnetwerk. Elk huis heeft een aftakking van de hoofdkabel. Hoe meer mensen tegelijkertijd internetten via de kabel, hoe trager het voor hen wordt.

In het telefoonnetwerk heeft iedereen een eigen koperen verbinding met een wijkcentrale. Daardoor neemt de snelheid niet af als er meer wijkbewoners via ADSL tegelijk gegevens willen binnenhalen of versturen.

Proef
Twente mag dan de primeur hebben met het eerste commerciële ADSL-netwerk, KPN Telecom was de eerste met een proef: Snelnet in Amsterdam. Dit experiment startte begin 1998 met 1000 huishoudens; eind vorig jaar werd besloten de proef te verlengen tot eind dit jaar.

Volgens Lansink zal KPN het Twentse initiatief snel volgen. „Op de dag dat wij officieel van start gingen, 1 juli, kondigde KPN om één uur 's middags af om met ADSL de markt op te gaan.” M. Huber van KPN Telecom kan dit niet bevestigen. „Het is nu nog te vroeg om de markt op te gaan. Het zit er echter dik in dat het gebeurt. Wellicht komen we dit jaar nog met plannen naar buiten.

Het gros van de Snelnet--gebruikers is volgens Huber „tevreden”, vandaar de voortzetting van de proef. Maar die positieve ervaringen willen nog niet zeggen dat iedere willekeurige particulier ADSL nu moet gaan omarmen als dé techniek. „Dat hangt van de toepassing af”, zegt de KPN'er. „Wie alleen wil telefoneren en af en toe eens een e-mail verstuurt, heeft voldoende aan een analoge telefoonverbinding. Wie daarnaast Internet raadpleegt, zal kiezen voor ISDN. Voor mensen met hogere eisen, die grote hoeveelheden informatie willen ophalen en versturen, is ADSL een goede kandidaat.”