Scepsis over invriezen eicellen

Nederlandse deskundigen voor voortplantingsgeneeskunde zijn sceptisch en voorzichtig over de resultaten van Italiaanse onderzoekers die erin zouden zijn geslaagd enkele gezonde kinderen ter wereld te laten brengen die zijn ontstaan uit een eicel die eerst ingevroren is geweest.

Tot nu toe was het alleen mogelijk om mannelijke zaadcellen en embryo's (reeds bevruchte eicellen) in te vriezen en later na ontdooiing voor een zwangerschap te gebruiken. Met name de ingevroren embryo's leveren nogal eens ethische en juridische problemen op. Ethici menen dat het bij embryo's al om mensen gaat en ouders maken bij onderlinge conflicten soms beiden aanspraak op het embryo.

Invriezen van eicellen is lastig. Ze zijn relatief groot en bevatten veel vocht. Bij het invriezen of ontdooien kunnen ijskristallen ontstaan, die de fragiele structuren binnen de eicel doorsnijden. Er is verschil tussen rijpe eicellen, waarvan de vrouw er elke maand een of twee ontwikkelt, en onrijpe die nog in de eierstok zitten. Die zijn kleiner, bevatten minder vocht en kunnen sinds kort wel ingevroren worden.

Uitkomst
Verwijderen en invriezen van weefsel van een eierstok is al langer mogelijk. Het kan uitkomst bieden voor vrouwen met kanker die chemokuren moeten ondergaan. Invriezen van de onrijpe eicellen gebeurt al langer in het buitenland, en in Nederland sinds kort en alleen in het Academisch Ziekenhuis Groningen (AZG) op beperkte schaal, bij jonge meisjes met kanker.

„Maar de volgende stap is nog nergens gezet. Het is voor de zekerheid, in afwachting van technieken die de komende jaren wellicht worden ontwikkeld”, zegt gynaecoloog dr. H. Simons, hoofd klinische ivf van het AZG. „Bij schapen en kleinere dieren lukte het om het weefsel na ontdooiing terug te plaatsen, waarna de menstruatiecyclus weer op gang kwam.”

Maar bij mensen is het nog niet zover. Simons: „Er zijn twee methoden te bedenken. De ene is het eierstokweefsel bij de vrouw terug te plaatsen, zoals bij dieren lukt. Dan moet je wel zeker weten dat er geen kankercellen in dat weefsel zitten. De andere methode is in het laboratorium de onrijpe eicellen tot ontwikkeling brengen, te bevruchten en dan als embryo in de baarmoeder terug te zetten.” Dit is nu nog niet mogelijk en het zal volgens Simons nog zeker twintig jaar onderzoek vergen.

Nieuwe techniek
De nieuwe techniek van de universiteit in Bologna, waarbij voor het eerst de rijpe eicellen zijn gebruikt, is nog niet beschreven in wetenschappelijke literatuur. Tot nu toe hebben vooraf ingevroren eicellen een enkele keer, in Japan en de Verenigde Staten, tot een zwangerschap geleid. Maar kennelijk waren de technieken niet goed genoeg om dit soort procedures voort te zetten.

„Alle reden om ook het optimisme over deze nieuwe techniek te temperen. Ik vind de Italiaanse manier van onderzoeken heel eng”, zegt dr. D. Braat, hoofd voortplantingsgeneeskunde van het Radboud Ziekenhuis Nijmegen en voorzitter van de ivf-sectie van de Nederlandse Vereniging voor Gynaecologen. „Het lijkt me dat er nog veel experimenteel onderzoek moet plaatsvinden bij dieren om te kijken of hun methode werkt bij grotere aantallen”, zegt ze.

Voorzichtigheid
Braat bepleit grote voorzichtigheid. „Ethisch gezien vind ik het dubieus dat de Italianen dit zomaar uitproberen op mensen.” Maar haar collega Simons stelt dat andere voortplantingstechnieken soms ook direct op mensen werden getest, omdat de vergelijking met dieren niet altijd opgaat.” Simons vindt wel dat dierenonderzoek alsnog nodig is om de methode wetenschappelijk te toetsen.

Ondanks de scepsis over de betrouwbaarheid zijn de Nederlandse deskundigen wel nieuwsgierig naar de Italiaanse methode. De ontdekking zal veel vraag veroorzaken, ook in Nederland, denkt Braat. En niet alleen om medische maar ook om maatschappelijke redenen. Vrouwen zouden op jonge leeftijd eicellen kunnen laten invriezen, omdat die dan nog kwalitatief goed zijn, en ze pas op latere leeftijd laten uitmonden in een zwangerschap.

Braat lijkt het niets. „Op dit moment kan er nog niks, maar misschien over tien jaar wel. Toch denk ik niet dat vrouwen zo'n ingrijpend kunstmatig proces willen doormaken om gewoon een kind te krijgen. De kans op zwangerschap is veel kleiner, nog afgezien van alle risico's die eraan kleven.”