Wetenschap11 mei 1999

Multimedia combineren kunstwerken met lofzangen

Psalmen in beeld

Door S. M. de Bruijn
Bij de vertolking van de psalmen past in de gereformeerde traditie beter een orgelpijp dan een vioolsnaar. Of geeft harpgetokkel juist een beter beeld van de oorspronkelijke klankkleur? Predikantsvrouw Anneke Kaai zocht een andere dimensie om psalmen te verbeelden: moderne kunst. Nog voor haar schilderijen in een boek belanden, verschijnen ze op een multimediale cd-rom.

Een koperkleurige pilaar vult de helft van het scherm, op de achtergrond de contouren van de kolossale gehouwen stenen van Salomo's tempel. Een zwaluw fladdert om de pilaar heen, vage strepen symboliseren andere rondscherende zomerbodes. Pas bij goed kijken ontwaar je tussen de bladeren van het lelievormig kapiteel twee musjes, die daar blijkbaar een schuilplaats hebben gevonden. „Zelfs vindt de mus een huis, en de zwaluw een nest voor zich, waar zij haar jongen legt, bij Uw altaren, Heere der heirscharen, mijn Koning en mijn God!”

Terwijl de dwarsfluit de eerste regels van Psalm 84 laat horen, krijg je de neiging om de tientallen granaatappeltjes die in een snoer om het kapiteel gewikkeld zijn, aan te raken om te voelen of ze echt boven op het schilderij liggen. Een klik met de muis laat de details van het schilderij zien en verraadt het reliëf in het kunstwerk. De afbeeldingen zijn haarscherp, ook na sterk uitvergroten.

Uitleg
Het bijzondere aan de cd-rom ”Psalmen verbeeld” is het multimediale ervan. De semi-abstracte, kleurrijke verbeeldingen van 25 psalmen verschijnen op het scherm, terwijl mevrouw A. Kaai-van Wijngaarden ze zelf toelicht. Een pijltje wijst belangrijke details aan tijdens haar uitleg. Elke psalm is voorzien van een mooie muzikale introductie, op harp, viool, dwarsfluit, vleugel, virginaal of het orgel van de Cunerakerk in Rhenen, waar de echtgenoot van de kunstenares 's zondags op de kansel staat. Naast de tekst van de psalmen –in Statenvertaling– staat een parafrase waarin een aantal verouderde woorden uitgelegd is: in Psalm 57 is ”stokebranden” bijvoorbeeld vervangen door ”vlammenspuwend”.

De gebruiker kan het programma 'ondergaan', als een lange, afwisselende presentatie van de psalmen, aan de hand genomen door mevrouw Kaai. Dat is nuttig omdat allerlei details anders onopgemerkt blijven. Het is ook mogelijk de cd-rom te doorkruisen en andere informatie op te zoeken, zoals een biografie van de kunstenares.

Het doel van de uitgevers is het maken van verantwoorde multimedia. Deze cd-rom is niet gefabriceerd door een professioneel bedrijf maar door een amateur. Dat is te zien aan kleine onzorgvuldigheden in de tekst, maar dat is, zeker gezien de lage prijs, 10 euro, geen bezwaar.

Een kijkje achter de schermen van de kunstwerken, de manier waarop ze ontstaan, zou het geheel completeren. Een detailopname van het gebroken plexiglas, vanuit een andere hoek, kan de verbrokenheid van hart (Psalm 147) nog beter in beeld brengen. Bij een expositie zou je je ook vooroverbuigen om dat van dichtbij of opzij te bekijken.

Het werk van mevrouw Kaai verschijnt in augustus in boekvorm. Bijzonder is dat de cd-rom al enkele maanden eerder te koop is.

N.a.v. ”Psalmen verbeeld”, uitg. A2M, Ridderkerk, tel. 0180-411137. Systeemeisen: Windows 95, 16 MB RAM; ƒ 22,-.