Wilgen onder hoogspanning

Achter op een trekker staan twee rode kratten –”Eig. Visafslag Urk”– vol wilgenstekken. Een woelpoot achter de machine trekt een sleuf in de dompige grasmat, langs de A6, even buiten Lelystad. Het antraciet kostuum van gedeputeerde H. Dijksma van de provincie Flevoland steekt af bij de groene Staatsbosbeheer-overalls. In een slakkengang wandelend achter de trekker, samen met een flink aantal andere 'kostuums', stopt Dijksma de ene na de andere wilgenstek de grond in. „U plant het boompje, straks wordt het verbrand, en de vrijkomende CO₂wordt vastgelegd in de nieuwe stek”, heeft hij zojuist uitgelegd aan de heren, voornamelijk vertegenwoordigers van bedrijfsleven, overheid, energiewereld en milieuclubs. Een divers gezelschap dat bestaat uit tien partijen, variërend van Shell tot Milieudefensie, van Nuon tot Natuur en Milieu. Sinds afgelopen vrijdag zetten ze gebroederlijk de schouders onder het ”Flevo Energie Hout 2000”-project.

„Er komt veel te veel CO₂in de atmosfeer,” zegt dr. A. M. Heineman van het Wageningse Centrum voor Plantaardige Vezels, dat het project coördineert. „Het kabinet wil dat in 2020 10 procent van de volledige energiebehoefte afkomstig is uit duurzame bronnen. Bijna de helft daarvan moet geleverd worden door het verbranden van biomassa, biologisch materiaal en afval.” Heineman benadrukt dat de 100.000 wilgen- en populierenstammetjes die Staatbosbeheer (SBB) afgelopen maand de grond in drukte, onderdeel zijn van een leerproces, „om het hele traject in kaart te brengen, van stek tot megawatt, van boom tot stroom.” De 12,5 hectare is nog maar het begin van een areaal van 200 hectare aan snelgroeiend hakhoutbos, grotendeels aangelegd op terreinen die anders ongebruikt zouden blijven, zoals deze langgerekte strook onder een hoogspanningsleiding. Vanaf 2003 moet het bos elk jaar 2000 ton droog hout opleveren, in de vorm van chips, dunne houtsnippers.

„Over 4 jaar zijn de eerste stammetjes kaprijp”, stelt ing. R. F. Knol van SBB, z'n duim en wijsvinger zo'n 5 centimeter uiteenhoudend. „We zoeken nog naar een machine die als een soort maïshakselaar de boompjes vlak boven de grond afzaagt en meteen versnippert.”

Eerste vuur
De houtchips gaan dan naar een splinternieuwe biomassacentrale van energiebedrijf Nuon, aan de rand van Lelystad. Op dit moment is van die centrale –investering: 17 miljoen gulden– alleen een groene schoorsteen en een oven te zien, de rest van het gebouw moet halverwege dit jaar klaar zijn. „Het eerste vuur in de oven ontsteken we in juni, voor een proef, en eind dit jaar moet alles draaien”, zegt ir. P. Wiersma, productmanager biomassa bij Nuon.

Hij legt uit dat de centrale relatief klein is, en dient ter vervanging van de afgeschreven stadsverwarmingscentrale die nu Lelystad verwarmt. De centrale gebruikt uitsluitend hout als brandstof. „Uniek in Nederland, hoewel de techniek ervan bekend is uit buitenlandse centrales. En ook daarvan onderscheiden we ons, omdat we naast warmte voor de stadsverwarming ook elektriciteit aan het gewone net gaan leveren. De houtchips verbranden we, dat wekt stoom op in een stoomketel, die wordt langs een warmtewisselaar geleid om warmte af te geven. Een deel van de stoom takken we af en die gaat naar een stoomturbine voor elektriciteitsproductie. We voorzien 3000 gezinnen van warmte en elektriciteit.” Het totale rendement van de installatie is dankzij de toepassing van twee rookgas-water-warmtewisselaars met 20 procent verhoogd tot 85 procent.

Het energiebos dat nu langs de A6 uit de grond getrokken wordt, brengt lang niet voldoende hout op om de centrale te laten draaien. „We hebben elke dag 5 vrachtwagens van 20 ton nodig”, zegt Wiersma. Staatsbosbeheer garandeert de levering daarvan. Zo'n 10 procent komt uit het energiebos, 60 procent is dunningshout uit de bossen van SBB, de rest komt uit snoeihout van plantsoenen. Omgerekend is voor de warmte van 3000 gezinnen dus een tien keer zo groot bos nodig, van 2000 hectare, 4 bij 5 kilometer groot.

„In Zweden en Denemarken zijn er al duizenden hectares energiebos. Daar is de belasting op fossiele brandstoffen zo hoog dat het aantrekkelijk wordt voor de industrie om alternatieve energiebronnen te kiezen”, zegt Knol. De achterkant van een sigarendoosje leert dat als 5 procent van de landelijke energiebehoefte uit biomassa moet komen, een bos ter grootte van de Flevopolders en de Noordoostpolder samen nodig is. Voor het zover is, moet Knol eerst een stevige boom opzetten in Den Haag.