Radio B92 monddood

„De waarheid is altijd het eerste slachtoffer in oorlogstijd”, schreef Veran Matic vorige week dinsdag. Luttele dagen later, op Goede Vrijdag, ging de deur van zijn radiostation dicht. Matic is hoofdredacteur van B92 in Belgrado, de laatste onafhankelijke, niet door de regering gecontroleerde radiozender van Joegoslavië. De Amsterdamse Internet-aanbieder Xs4all zorgde ervoor dat de nieuwsstroom ongecensureerd door kon gaan. Tot vorige week.

De Amsterdamse Internet-provider Xs4all –spreek uit: access for all; de oudste Nederlandse provider, ontstaan uit hackerkringen– heeft al sinds 1995 innige contacten met B92. Maurice Wessling van Xs4all: „B92 is een vooruitstrevend medianetwerk dat telkens zoekt naar nieuwe technieken. Het wilde destijds wat doen met Internet. We hebben toen een speciale verbinding aangelegd tussen Belgrado en Amsterdam. Tijdens de studentendemonstraties, eind 1996, zweeg de radiozender 2 dagen lang. Hij was uit de lucht gehaald door de politie. De officiële reden: B92 vormde een gevaar voor de communicatie-infrastructuur omdat er water in de kabels zat. Samen met Xs4all en het Amerikaanse bedrijf RealSystems lukte het echter de radio-uitzendingen in de vorm van RealAudio via Internet te verspreiden. Dat was een enorme morele overwinning: hoewel de Joegoslavische politie de zender verzegeld had, kreeg B92 toch een wereldwijd programma”, aldus Wessling

Eind vorig jaar legden Xs4all en B92 contact met BBC Worldservice om de uitzendingen nog beter te beveiligen tegen censuurmaatregelen van de regering. De BBC pikt het Internet-signaal op en stuurt dat naar de satelliet Hot Bird 5, die het naar Joegoslavië straalt. Bezitters van een schotel kunnen de radio vanaf de satelliet beluisteren; tegelijkertijd ontvangen ook 34 lokale radiostations dat signaal en zenden het via de FM uit. Het programma is een mix van populaire muziek met nieuwsflitsen.

Sinds het begin van de bombardementen zendt B92 om de 2 uur ook Engelstalige nieuwsberichten uit. „In Belgrado zijn wij het best beluisterde FM-station. Over heel Joegoslavië bereiken onze 34 stations 1,6 miljoen luisteraars, terwijl de staatsradio met 260 krachtige zenders 2,5 miljoen luisteraars heeft”, zegt Julia Glyn-Pickett, woordvoerder van B92, die tijdelijk in Amsterdam verblijft. „We bieden nauwkeurige en evenwichtige informatie, waarbij ook ruimte is voor het geluid van politieke minderheden. De staatsradio valt die alternatieve meningen juist aan of zwijgt ze dood.”

De afgelopen 2 weken maakte B92 een stormachtige ontwikkeling door. In de nacht van 24 op 25 maart viel de politie binnen en nam de radiozender in beslag. De nieuwsvoorziening via Internet ging echter gewoon door. De capaciteit daarvan is met behulp van RealSystems zodanig opgevoerd dat het aantal luisteraars vrijwel onbeperkt is. In 7 dagen tijd bezochten 15 miljoen bezoekers de website, meldt B92. Intussen liep de druk vanuit de overheid op. Van de 34 radiostations die het satellietsignaal verspreidden, zijn er tien gesloten en de meeste anderen zijn gedwongen het programma van de staatsradio over te nemen. De politie bezocht regelmatig het kantoor van B92 en op 2 april werd het definitief gesloten. Daarmee kwam een eind aan het laatste restje vrije media in Joegoslavië, meldt de website, die inmiddels ook in het Spaans, Duits, Italiaans en Japans vertaald is. „Vertrouw niemand, zelfs ons niet”, staat er op de pagina.

Omdat sinds zaterdagavond volgens KPN Telecom geen internationaal telefoonverkeer met Joegoslavië meer mogelijk is, werkt ook de 'vluchtroute' van B92 –telefonische interviews op de website plaatsen– niet meer. „Zolang onze journalisten het niet fysiek onmogelijk gemaakt wordt, bijvoorbeeld door hun arrestatie, zullen ze doorgaan”, zegt Julia, die zelf met een B92-journalist getrouwd is. Satelliettelefoons zijn streng verboden en gevaarlijk voor de gebruiker omdat ze eenvoudig te peilen zijn. „We wachten af. Er werken nog enkele kleinere telefooncentrales.”