Ruimtespiegel van Mir
ontvouwt zich niet

De ruimtespiegel Znamja 2.5 (Znamja is Russisch voor ”banier”), een met een metaallaag bedekt dun vel dat zich als een bloem moest ontvouwen, klapte slechts gedeeltelijk uit. De spiegel was verbonden aan het bevoorradingsschip Progress, dat eerst van Mir werd losgekoppeld. Vervolgens probeerden de twee kosmonauten, Padalka en Avdejev, vanuit de Mir met een afstandsbediening de spiegel uit te klappen. Die raakte daarbij verstrikt in een antenne van het bevoorradingsschip, waarschijnlijk als gevolg van een programmeerfout. Pas toen de antenne weer ingeklapt werd, kwam de folie weer los. Een tweede poging om het zeil alsnog te ontvouwen, mislukte ook. Inmiddels hebben de Russen de hoop opgegeven: vrijdagmiddag gaven ze de Progress opdracht terug te keren, waarbij de spiegel naar de aarde stort en zal verbranden in de atmosfeer.

Het experiment liet zich zo mooi aanzien. De spiegel moet zich ontplooien tot een paraplu met een doorsnede van 25 meter. Het gevaarte heeft een massa van slechts 4,8 kilo, want het mylar-folie is maar 5 duizendste millimeter dik. Vanaf een hoogte van 360 kilometer valt dan een lichtkegel naar de aarde met een doorsnede van 5 tot 7 kilometer. De kosmonauten zijn in staat de spiegel te bedienen, zodat de vlek geen doorlopende verlichte baan over de aarde vormt, maar fasegewijs zonlicht naar de planeet stuurt. Elk gebied dat in het experiment is betrokken, ontvangt enkele minuten licht. De spiegel is daarbij te zien als een kleine maan, ongeveer half zo groot als de echte maan, maar de lichtsterkte ervan is vijf tot tien keer zo hoog als die van een volle maan.

De lichtvlek glijdt dan met een snelheid van 28 kilometer per uur achtereenvolgens over Kazachstan, Rusland, de Oekraïne en Tsjechië. De stralenbundel zal vervolgens in België en Duitsland te zien zijn, in een baan van Frankfurt naar Luik, om daarna het zuiden van Canada en het noordwesten van de Verenigde Staten in het zonnetje te zetten. Als het allemaal gelukt was.

Billboard
Doel van de proef is te onderzoeken of grote spiegels in de ruimte licht kunnen brengen in de donkere winters in het noorden van Rusland. Een andere vraag van de onderzoekers is of de landbouw via het zonnespiegellicht kan profiteren van een verlengde dag en of de spiegels bruikbaar zijn om bouwprojecten en rampgebieden te verlichten. Verlichting met gereflecteerd zonlicht zou het beroep op de traditionele energiebronnen kunnen beperken, zegt de bedenker van het experiment, Jevgeni Rjabko.

Britse astronomen bekritiseerden de plannen van de Russen al begin vorige week, omdat het hen zou hinderen om de sterren waar te nemen. De kritiek was niet zozeer gericht op het 'zaklantaarntje' van de Mir, maar wel op de opvolgers ervan. „Er bestaan plannen voor spiegels van 60 en zelfs 200 meter doorsnee, die een sterkte hebben van honderd volle manen”, zei dr. D. McNally van het observatorium van de universiteit van Londen. „Het doemscenario is dat straks bedrijven hun logo op dit soort spiegels plaatsen en de nachtelijke sterrenhemel veranderen in een reusachtig billboard.”

Het is niet de eerste keer dat de Russen proberen een ruimtespiegel te ontplooien. Precies 6 jaar eerder, op 4 februari 1993, heeft de Mir een 20 meter grote voorloper in de ruimte geplaatst, die een lichtvlek over West-Europa liet glijden. Het was echter niet mogelijk die spiegel te besturen. Een snelle herhaling van de nu mislukte proef zal lastig zijn, niet alleen vanwege de financiële problemen waarmee de Russen kampen, maar ook vanwege de drukke 'agenda' van de Mir, zegt Vladimir Syromjatnikov, de Russische architect van het Znamja-project. Volgend jaar wil de Russische moedermaatschappij van de Mir, Energia, de Znamja 3 ontvouwen, met een 60 tot 70 meter grote spiegel.