De hele wereld op een schijfje
J. Reijnoudt
Waarom zou een atlasuitgever zijn product op cd-rom uitbrengen? De schoonheid van een papieren kaart is door een computerbeeldscherm niet te overtreffen. Een scherm zal ook nooit dat overzicht bieden dat een atlas geeft. Op het beeldscherm ontbreekt eveneens de vaste schaal die iedereen overzichtelijkheid en houvast biedt. En toch komt uitgerekend dé atlasuitgever met een wereldatlas op cd-rom.
Deze bezwaren komen niet uit de koker van een redacteur die probeert een nieuwe cd-rom onmiddellijk op achterstand te zetten. Nee, dr. A. T. van Holten, uitgeefdirecteur van Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, sprak ze zelf uit, vorige week vrijdag bij de presentatie van de Wolters-Noordhoff Wereld@tlas. Dat is de papieren Wereldatlas op cd-rom, maar natuurlijk heeft die nogal wat meer te bieden dan die atlas en dat is de reden dat de kaartenmakers zich toch op het digitale pad begeven. De papieren Wereldatlas is de bijna twee keer zo dikke grote broer van de Grote Bosatlas.
Het is een indrukwekkend lange lijst van geografische gegevens die de uitgever op het schijfje heeft geperst. Zo staan er niet minder dan 1,7 miljoen plaatsen, rivieren, zeeën, meren en bergen op. Alleen al om dat in een boekwerk te realiseren, zou de Wereldatlas zijn uitgegroeid tot een 40 centimeter dikke pil. Tik maar een naam in het zoekprogramma in en het oord of de bergtop staat, afhankelijk van de snelheid van de pc, na enkele seconden of in een deel van die tijdseenheid centraal op het scherm.
Maar ook dat is slechts bijzaak in vergelijking tot de werkelijke winst van de Wereld@tlas ten opzichte van de Wereldatlas.
De maakbare kaart bijvoorbeeld vindt Wolters-Noordhoff een prachtvondst. Van Holten heeft er al mensen mee laten spelen en hij bespeurde „masochistische neigingen om Nederland onder water te zetten.” Dat kan eenvoudig door op de hoogtekaart van Nederland alle gebieden beneden zeeniveau blauw te kleuren. „Elke Nederlander met een goede pc kan nu cartograaf worden”, aldus Van Holten.
Wie dat niet wil, kan wel lekker de hele wereld over zijn scherm laten lopen, want Wolters levert op deze schijf een eindeloze kaart. Vraag niet naar de schaal van de kaart, want die varieert natuurlijk vrijwel onbeperkt. De uitgever kan die eenvoudigweg niet geven omdat die ook niet weet op welke maat scherm de kaart komt te staan. En als dan Europa langskomt, wil natuurlijk iedereen op zijn vaderland inzoomen; daarna is de woonplaats aan de beurt. Elke keer levert de cd-rom een beeldvullend scherm, dus telkens komt 1 centimeter op de kaart overeen met een wisselend aantal kilometers in de werkelijkheid. In het jargon van cartografen: de schaal verschilt voortdurend. Daarom biedt de cd na een muisklik altijd het schaalstokje; zo'n zwartwitbalkje dat een aantal kilometers weergeeft. Hoeveel, dat staat er iedere keer bij.
Niet onverdienstelijk is ook de mogelijkheid om gebieden met elkaar te vergelijken. In dat programma bestaat het scherm uit twee helften. Op de ene kaart staat bijvoorbeeld Texel en daarnaast wil een krantenlezer dan bijvoorbeeld Ambon zien. Conclusie: dat laatste gebied is nogal wat groter dan een Nederlands Waddeneiland. Het is ook niet onaardig om Zuid-Holland te zetten tegenover bijvoorbeeld Tokio, Los Angeles en New York. Overigens: Parijs is naast New York maar een kleine stad.
Wereld@tlas is geen grootspraak of spellingsgeintje. Via de website van Wolters-Noordhoff is het mogelijk naar zo'n 700 Internet-adressen te gaan om daar plaatselijke informatie te verzamelen. De Groningse redactie werkt ook aan voortdurende actualisering van de links naar het Internet.
Alle informatie die iemand daar vindt kan, net als de kaartjes en de gegevens achter en onder die kaartjes, uit de printer komen. Mooi voor iemand die een werkstuk maakt over wat dan ook dat met aardrijkskunde te maken heeft. Die zal ook zeker de rubriek statistiek uitpluizen. De zee aan informatie die daarin is te vinden, kan de gebruiken naar keuze in een grafiekje, twee- of driedimensionaal, of in een cirkeldiagram bekijken en afdrukken. De databank statistiek levert gegevens over bijvoorbeeld bodemgebruik, bevolking, politiek, economie, toerisme en verkeer en vervoer.
Natuurlijk ontbreken ook de topografiespelletjes niet. Dat moet toch bijna beneden de waardigheid van een deftige uitgeverij zijn. Inderdaad, het bedrijf erkent ook dat ze erop zitten omdat het tegenwoordig zo hoort. Het verkoopt.
Al met al zou dit schijfje op de middelbare school bij het vak aardrijkskunde een prachtig hulpmiddel kunnen zijn. Toch is de cd-rom daarvoor niet bedoeld. Dat zou ook dom zijn, zo blijkt uit Van Holtens relativering. Hij heeft een schatting gemaakt: in het voortgezet onderwijs heeft 1 op 30 leerlingen de beschikking over een pc. Ongeveer de helft is voorzien van een Pentium-processor, beslist onmisbaar voor dit soort werk. Dat betekent dat 1 op de 60 leerlingen een elektronische atlas kan gebruiken. Bij 2 uur aardrijkskunde per week, in 40 schoolweken, kan een leerling dus in een heel cursusjaar maar 1 uur op school de elektronische atlas raadplegen. Thuis zijn veel meer mogelijkheden, weet de uitgever, want daar staan heel wat meer Pentiums.
Vriend en vijand van alle moderne multimedia moeten niet uit het oog verliezen dat je voor een echte atlas tenminste geen computer nodig hebt. Ook dat zei Van Holten zelf.
N.a.v. ”Wereld@tlas”, uitg. Wolters-Noordhoff, Groningen. Systeemeisen: Windows 95, Pentium-processor, 100 MHz, 16 Mb RAM, 40 Mb schijfruimte, geluidskaart; ƒ 149,95.
