Rotterdam in hoogste
staat van paraatheid

De operationele diensten in Rotterdam steken veel energie in de bestrijding van het millenniumprobleem in haven en industrie. Brandweer, politie, GGD, havenbedrijf, milieudienst en gemeentebestuur hebben de koppen bij elkaar gestoken om het millenniumspook te tackelen. Berghuijs leidt de projectgroep.

De risico's voor het stedelijk gebied met een uitgestrekt industrie- en havencomplex zijn moeilijk in te schatten. In Pernis liggen honderdduizenden kubieke meters explosieve brandstoffen opgeslagen, terwijl in het Botlekgebied, even verderop, tientallen bedrijven brandgevaarlijke chemische stoffen produceren. Ook tijdens de eeuwwisseling varen honderden tank- en containerschepen de haven in en uit.

„Je moet er rekening mee houden dat de problemen zich straks voordoen in de hoek waar je ze het minst verwacht”, benadrukt de brandweercommandant. „We bereiden ons op dit moment zo goed mogelijk voor op mogelijke calamiteiten, maar we weten met geen mogelijkheid wat er werkelijk zal gebeuren”.

Berghuijs kan niet zeggen welke sectoren in Rijnmond het scherpst in de gaten moeten worden gehouden. „Wij hebben onvoldoende aanwijzingen om te zeggen: in de haven, in de procesindustrie of in de raffinaderijen zijn de grootste moeilijkheden te verwachten. Dat is het vervelende. De aanpak van het millenniumprobleem is het managen van onzekerheden. We proberen greep te krijgen op die onzekerheden”.

Dat in de zware industrie klappen kunnen vallen door datumproblemen, is al in het verleden gebleken. In de middernacht van 30 december 1996 viel een aluminiumsmelterij in Nieuw-Zeeland uit omdat de computer dat schrikkeljaar maar 365 dagen toekende. Twee uur later deed zich hetzelfde probleem voor in Australië. Het duurde bijna een dag voordat de fout gevonden werd, waardoor vijf units oververhit raakten. De schade bedroeg 1 miljoen gulden.

Paraatheid
De brandweer verkeert, evenals andere operationele diensten, eind volgend jaar in de hoogste staat van paraatheid. Iedereen op z'n post, verloven zijn uitgesloten. Alleen voor huwelijksreizen is ontheffing te krijgen. Rotterdam-Rijnmond kan eind '99 zo'n 1700 brandweerlieden mobiliseren: 1450 uit de regio en 103 beroepskrachten met 150 vrijwilligers uit Rotterdam.

Berghuijs werkt aan een evenwicht tussen het aantal hulpvragen en de beschikbare capaciteit van brandweer, politie en GGD. Daarom zijn ingrijpende maatregelen noodzakelijk. „We moeten prioriteiten stellen”. De brandweer wil goede afspraken maken met bedrijven om automatische alarminstallaties uit te schakelen. „De kans bestaat dat beveiligingssystemen massaal op hol slaan, waardoor telefooncentrales overbelast raken en de brandweer onnodig wordt gealarmeerd. Daarom rukken we waarschijnlijk pas uit bij een dubbele bevestiging van een alarmmelding. We kunnen ons die avond geen inzet voor loos alarm permitteren”.

Ook voor de vitale communicatie tussen rampencentrum, blusvoertuigen en brandweerlieden heeft Berghuijs zo'n oplossing achter de hand. „Als de verbindingen met de operationele diensten uitvallen, kunnen we bijvoorbeeld gebruikmaken van de regionale rampenzender Radio Rijnmond om onze manschappen te instrueren. Elk heel uur een uitzending”. Met een transistorradiootje en een paar penlites in de aanslag zijn 1700 spuitgasten probleemloos bereikbaar. Mits Radio Rijnmond voldoende millenniumproof blijkt te zijn.

Bedrijven stilleggen
Rotterdam schroomt niet om risicovolle bedrijven stil te leggen. „Als wij merken dat een bedrijf acuut gevaar oplevert, bijvoorbeeld doordat computerapparatuur onvoldoende is aangepast, dan moet de boel tijdelijk plat. Dat kan de uiterste consequentie zijn. Als het nodig is, moet je daar niet voor terugschrikken”. De economische schade speelt geen rol. „De burger en de samenleving hebben recht op veiligheid”.

Om de bereikbaarheid en de inzet te optimaliseren, werken brandweer en andere parate diensten tijdens de jaarwisseling 1999/2000 met een afwijkende structuur. De regio Rijnmond wordt verdeeld in zes geografische zones met elk een crisiscentrum. Die werkwijze is uniek. „Normaal gesproken centraliseren we bij calamiteiten de bevoegdheden. Volgend jaar, bij de eeuwwisseling decentraliseren we de werkzaamheden zo veel mogelijk”. Morgenmiddag informeert Berghuijs zijn personeel tijdens een oliebollenparty over de maatregelen.

Scheepvaart
Het scheepvaartverkeer in Rotterdam vormt een probleem apart. Voor schepen die niet millenniumproof zijn, gaat de haven op slot. Schepen met een verhoogd risico moeten buitengaats wachten om de kans op aanvaringen, branden en explosies door op hol geslagen boordcomputers in de haven te minimaliseren. Het Havenbedrijf verwacht 14 uur voor en 14 uur na middernacht zo'n 150 zeeschepen en circa 500 binnenvaartschepen. Hoe de millenniumbestendigheid van de binnenlopende schepen betrouwbaar kan worden beoordeeld, weet op dit moment nog niemand.

„Er zijn nog geen maatregelen voorhanden om een eerlijke selectie te maken welk schip millenniumbestendig is”, meldde directeur scheepvaart van het Havenbedrijf, P. Struijs, vorige maand. De rijkshavenmeester pleit daarom voor het ontwikkelen van nationaal en internationaal beleid. Het Havenbedrijf verwacht radarstations, bruggen, sluizen, patrouilleboten en andere kritische systemen medio volgend jaar aangepast te hebben.

Niet onbeheersbaar
Brandweercommandant Berghuijs weigert, ondanks alle potentiële risico's, op voorhand uit te gaan van een onbeheersbaar rampscenario. „Dat vind ik te makkelijk. Ik ben geen onheilsprofeet. Ik doe niet mee aan het gezelschapsspel “het democratiseren van angst”. We moeten oppassen voor het genereren van angst. Veiligheid is een product van de Rotterdamse haven. Bedrijven steken veel geld in veiligheid. Ook rond het millenniumvraagstuk. Hun geïnvesteerd vermogen, het voortbestaan van de ondernemingen staat op het spel”.

Toch sluit hij grootschalige ongelukken niet uit. „Natuurlijk moet je nooit nooit zeggen”. De overheid moet volgens hem alles op alles zetten om „onbeheerste paniekreacties” onder de bevolking te voorkomen. Dit voorjaar begint de rijksoverheid met een publiekscampagne, waarop de voorlichting van gemeentelijke overheden aansluit.

„Het wordt tijd. De veerkracht, het incasseringsvermogen van de bevolking moet worden opgeschroefd. Als de koelkast met daarin champagne en reerug uitvalt, moet de burger niet verbaasd zijn. We moeten paniek en collectieve stress voorkomen. Goede voorlichting is cruciaal”, waarschuwt Berghuijs. „Tot nu toe heb ik weinig gezien”.

Koekjesfabriek
Shell Rotterdam, met enkele grote raffinaderijen in Pernis, is terughoudend over zijn aanpak van het millenniumprobleem. De oliereus is met een projectgroep inmiddels drie jaar bezig om de moeilijkheden de baas te worden. „Alle software is doorgelicht”, meldt R. Treur. De woordvoerder probeert het probleem te relativeren. „De problemen in een raffinaderij zijn niet anders dan in een koekjesfabriek”. Het verschil in explosieve kracht van een opslagtank benzine en een pak koekjes lijkt hem te ontgaan.

In Rozenburg fabriceert het chemieconcern ICI grondstoffen voor plastic en kunststof. Het personeel heeft al 143 dagen zonder ongelukken gewerkt, meldt een rode lichtkrant op een wit bord bij de ingang. Onderaannemers op het terrein doen het met 73 dagen duidelijk minder. Of ICI op 1 januari 2000 nog zo'n score kan melden, is de vraag.

Weinig vertrouwen
R. Bensdorp, hoofd afdeling bewaking en beveiliging, heeft weinig vertrouwen in de bereikbaarheid van de brandweer tijdens de eeuwwisseling. „Het korps beschikt tijdens een gewone jaarwisseling al over te weinig capaciteit. Laat staan bij de eeuwwisseling”. De multinational heeft daarom zelf een brandweerploeg opgetrommeld.

ICI huurt voor 15.000 gulden een professioneel blusvoertuig en zes spuitgasten, inclusief bevelvoerder, van het brandweeropleidingscentrum Risc op de Maasvlakte. Van acht uur 's avonds tot acht uur 's ochtends. De kosten zijn drie keer zo hoog als normaal.

Aan de waterzijde van het bedrijfsterrein beschikt ICI over een speciale aanlegsteiger voor blusboten van het Havenbedrijf. „Op 31 december volgend jaar kun je echt geen blusboot krijgen, reken daar maar op. Daarom heb ik de directie voorgesteld maatregelen te nemen”. Geld speelt geen rol. De bestelling bij Risc is ijlings uitgebreid met een waterkanon van 1000 kuub per uur.

Gouden minuten
„Voor de eerste inzet zijn we nu gered. We kunnen hiermee een brand niet blussen, wel beheersen. De eerste vijf minuten zijn gouden minuten”. Naast de fabriek bevindt zich een papieropslagplaats. „Een vonkje in het papier en onze site ligt onder vuur”. Eind volgend jaar is de managementstaf van ICI op volle sterkte aanwezig. De bewaking is verdubbeld. Hoeveel mensen er totaal patrouilleren wil Bensdorp niet zeggen. „ICI is nog altijd een potentieel doelwit van de IRA. Wij hebben ook fabrieken in Engeland”.

Het chemische bedrijf zegt het millenniumprobleem onder de knie te hebben. Toch is nog geen besluit genomen of de fabriek tijdens de eeuwwisseling blijft produceren. „Wij zijn afhankelijk van toeleveranciers. Als de GGD ons bijvoorbeeld niet kan garanderen dat een gewonde werknemer naar het ziekenhuis kan worden vervoerd, gaan wij plat”.