„Bill Gates komt
wel met oplossingen”

Hoewel Slijp waarschijnlijk de laatste zal zijn die iets van de capaciteiten van de Microsoft-topman wil afdoen, is zijn boodschap –vrij vertaald– helder: Op Gates hoeven we niet te rekenen. Sterker nog, voor het oplossen van het millenniumprobleem is het in de meeste gevallen al veel te laat. „In het beste geval gaat 5 procent van alle bedrijven failliet, in het slechtste geval 20 procent”.

Slijp presenteerde eind oktober voor de derde keer het Nationaal Millenniumonderzoek, in opdracht van het Millennium Platform. Enige ervaring kan het bureau niet worden ontzegd. PA Consulting liep al in 1995 bij klanten tegen het jaar-2000-probleem aan, vertelt Slijp. Niet dat die zich overigens veel zorgen maakten. „Het was muisstil op dat gebied”. Onterecht en ook gevaarlijk, concludeerde het adviesbureau. Immers, een eigen nationaal onderzoek in Engeland in 1996 leerde dat het tijd was de alarmklok te luiden.

Thermometer
„We voelden nattigheid”, aldus Slijp, en dus zette PA Consulting op eigen initiatief in april 1997 de millenniumthermometer in de Nederlandse samenleving. Een enquête onder onder meer Rijk, provincies, gemeenten, de zorgsector, nutsbedrijven, dienstverlenende instellingen en de commerciële sector wees uit dat slechts 15 procent van de ondervraagden bezig was met een serieuze inventarisatie van het probleem. Slijp: „Er was sprake van een niet onderbouwd optimisme, gebaseerd op onwetendheid. Millenniumbug? Die zal toch wel niet zo erg zijn?”

Een dag na de presentatie van de eerste millenniummonitor –op 19 juni vorig jaar– kwam een ongerust kabinet met het idee een nationaal platform in het leven te roepen. Verschillende ministeries, MKB-Nederland en de werkgeversorganisatie VNO-NCW zetten de schouders onder het project en op 25 november 1997 ging het Millennium Platform daadwerkelijk van start. PA Consulting werd als onafhankelijk onderzoeksbureau ingehuurd om halfjaarlijks de voortgang van de aanpak van het jaar-2000-probleem in kaart te brengen.

Het tweede landelijke onderzoek werd gedaan in februari van dit jaar. „Dat was spannend”, weet Slijp nog, „want zou er na de inspanningen die het Millennium Platform inmiddels had geleverd enig effect meetbaar zijn?” De uitkomsten lieten daarover geen misverstand bestaan. „De bewustwording was met sprongen omhooggegaan. Maar liefst 97 procent van de overheden, bedrijven en instellingen wist wat het millenniumprobleem was”.

Te simpel voor woorden
Daar hield de vreugde op, want naar de aard en omvang van het probleem konden de respondenten op zijn best een slag slaan. Slijp: „Er heerste nog steeds veel optimisme, maar nu gebaseerd op verkeerde aannames”. Een verklaring daarvoor kan hij wel geven: „Wat is nou het millenniumprobleem? Chips die slechts zijn berekend op twee datumvelden en daardoor het jaar 2000 niet kunnen lezen? Dat is toch te simpel voor woorden?”

De titel van de derde presentatie, afgelopen najaar, was alarmerend: “Nu of nooit”. „Het kwartje is nu gevallen, maar het meeste werk moet nog gebeuren”, legt Slijp uit. „De inventarisatie van het probleem is bij driekwart van de organisaties achter de rug. Het inzicht is daardoor ook verbeterd. Tegelijkertijd blijkt dat veel ondernemers zich nu pas realiseren hoe complex het jaar-2000-probleem werkelijk is. Iets minder dan de helft hoopt voor 1 januari millenniumproof te zijn”.

De scheiding tussen gelovigen en niet-gelovigen, zoals Slijp ze noemt, wordt groter. „Er zijn nog steeds mensen die roepen dat het computerprobleem rond de millenniumwisseling een hype is. Alles is onder controle, denken ze”. Ook niet zo'n wereldvreemde gedachte, vindt de PA-onderzoeker. „Het millenniumprobleem ligt nog te vaak op het bordje van automatiseerders en te weinig bij het management. Dat is veel te bedreigend. Welke businessmanager voelt zich nu geroepen om aan het jaar-2000-probleem te werken. Daar kun je immers geen geld mee verdienen?”

Toch roept Slijp ertoe op nog een stap verder te gaan. „De chaostheorie dreigt werkelijkheid te worden. De continuïteit van veel bedrijven staat op het spel. Ik weet dat het heel bedreigend is, maar er moet meer bereidheid komen om winstgevende projecten te schrappen ten gunste van het millenniumprobleem”.

Bankroet
Zo niet, dan gaat een niet gering percentage van de Nederlandse ondernemingen bankroet, voorspelt Slijp. De eerdergenoemde 5 en 20 procent zijn geen bangmakers. „Die getallen zijn gebaseerd op ervaringscijfers in Groot-Brittannië, toen dat land in de jaren '70 overschakelde op het decimale stelsel”. Naast het eigen PA-onderzoek haalt Slijp ook de recente automatiseringsenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek aan. „Van de 97.000 Nederlandse bedrijven zeggen er 2500 dat ze het niet redden en geven er 4000 aan dat ze zich in de gevarenzone bevinden. Bij elkaar zo'n 6 procent die het van zichzelf zegt. En ING Barings voorspelt dat 8 procent van de bedrijven onderuitgaat”.

Realiteitszin breekt hier en daar door, en dat vindt Slijp „wel prettig”. „Mensen wanhoop aanpraten heeft geen zin. Geef hun het gevoel dat ze er nog iets aan kunnen doen, dat is het beste”. Alhoewel, de tijd gaat dringen. „Zes maanden geleden dacht iedereen voor eind 1998 klaar te zijn, nu is dat opgeschoven naar halverwege 1999. Koppel dat aan het wereldwijde ervaringsgegeven dat van de automatiseringsprojecten maar 16 procent op tijd klaar is, en je weet genoeg”. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse samenleving zal computertechnisch –alle geleverde inspanningen ten spijt– niet volledig klaar zijn voor de millenniumwisseling. Dat hoeft ook niet, denkt Slijp. „Laten we, als het niet anders meer kan, de oplossingsgedachte loslaten. Maar maak het millenniumprobleem dan wél beheersbaar”. Crisismanagement, noemt Slijp dat.

Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden. „Waterleidingbedrijven draaien op moderne elektronica. Maar als de nood aan de man komt, hebben ze een mannetje klaarstaan dat aan de kranen gaat draaien. Dat werkt net zo goed”. Ook kan een bedrijf overwegen de eerste week van het jaar 2000 plat te gaan. „Optie twee is gewoon door te draaien en de verbandkist klaar te zetten. Neem bijvoorbeeld extra voorraden grondstoffen in huis, of produceer in het voren”.

Test voor goed management
De komende tijd komt het aan op het creëren van vertrouwen, denkt Slijp. „Het millennium is één grote test voor goed management. Vijftig procent van het probleem is techniek, de rest zit hem in de communicatie. Reduceer onzekerheid. Onder meer richting je klanten. Hoever zijn zij met het milleniumprobleem? Zijn ze straks nog in staat te betalen? En hoe zit het met je toeleveranciers, met de bank, de aandeelhouders en de accountant?”

Het Millennium Platform riep dit voorjaar mensen met verstand van automatisering op zich te melden om mee te kunnen werken aan de reparatie van datumgevoelige software. Tot nog toe zijn van die 6000 mensen er nog maar een paar honderd aan het werk. Slijp: „Het platform heeft die campagne misschien iets te enthousiast neergezet. In de inventarisatiefase hoeft een bedrijf meestal geen hulpkrachten in te schakelen. Die fase betekent echter maar 10 procent van de hele klus. Het zou best kunnen zijn dat we hen het komende jaar nog hard nodig hebben, bij de daadwerkelijke reparatie”.

Wat gaat Slijp doen na de volgende jaarwisseling, raakt hij dan werkloos? „Maak je geen zorgen. De euro is nog veel erger. De impact daarvan is zeker drie keer zo groot”.