Evenwichtsorgaan oorzaak ruimteziekte

De helft van de astronauten is tijdens de eerste dagen in gewichtloosheid misselijk en ziek. Jarenlang is aangenomen dat die ruimteziekte een gevolg was van veranderingen in de bloedsomloop. Uit door TNO (Toegepast Natuurkundig Onderzoek) en SRON (Stichting Ruimteonderzoek Nederland) uitgevoerde experimenten blijkt dat de ziekte wordt veroorzaakt doordat het evenwichtsorgaan tijdelijk uit balans is geraakt.

Astronauten en studenten brachten een uur door in een draaiende ruimte. Op die manier werden ze blootgesteld aan effecten die vergelijkbaar zijn met gewichtsloosheid. De proefpersonen blijken na de 'centrifugerit' het gevoel te hebben dat een trap die ze oplopen horizontaal ligt.

De deelnemende astronauten noemen dat kenmerkend voor een verblijf in de ruimte. Ook blijken astronauten die tijdens een eerdere ruimtevlucht ziek werden hiervan ook na een centrifugerit last te hebben. In beide situaties wordt de verwarring veroorzaakt door bewegingen van het hoofd. Dit wijst erop dat de oorzaak moet worden gezocht in het evenwichtsorgaan.

Onderzoek van oogreflexen wees uit dat het evenwichtsorgaan na de centrifugerit nog uren was afgestemd op het veranderde zwaartekrachtniveau. Het evenwichtsorgaan 'stuurt' de oogbewegingen. Het bevindt zich in het binnenoor en bevat zogeheten otolieten. Die bestaan uit zintuigcellen met 'borsteltjes' waarop kleine steentjes liggen die door de zwaartekracht worden aangetrokken. De otolieten blijken zich te kunnen aanpassen aan een ander zwaartekrachtniveau dan dat op aarde.

De reden waarom sommige astronauten wel en andere niet ruimteziek worden, is nog niet gevonden. De centrifugemethode van TNO biedt vooralsnog de enige test waarmee de gevoeligheid van astronauten vooraf kan worden bepaald.