Spinoza schrobt wegdek schoon

De strook asfalt ziet er wat vreemd uit. Een 600 meter lange grijze baan wordt tientallen keren onderbroken door overdwarse sleuven. Als straks de deklaag is aangebracht, wijst vrijwel niets erop dat dit wegvak anders is dan andere. Maar een stuk N34 in Drenthe is dan wel een slim schoonmaaksysteem rijker. Over twee weken gaat een test met het SPoelsysteem voor INnovatief Onderhoud van Zeer open Asfaltbeton, Spinoza, van start. Rijkswaterstaat is nu nog druk bezig met de aanleg van het proefvak op de N34 in Drenthe.

Spinoza houdt dankzij een dagelijkse sproeibui en een vernuftig afvoersysteem het zoab schoon. Vuil en smeer krijgen geen greep meer en automobilisten kunnen, niet gehinderd door boenwagens op de vluchtstrook, rustig door blijven rijden. Dat is het belangrijkste doel van de Spinoza-proef, die past in het project “Hindervrij wegonderhoud”. Daarin buigen deskundigen zich over ideeën om onderhoudswerkzaamheden uit te voeren terwijl het verkeer gewoon doorrijdt. Projectmanager is dr. R. Krans. „In eerste instantie dachten we na over een onderhoudsvrije weg. Later groeide dat uit tot hindervrij onderhoud. Want de wegen worden steeds drukker, en uitwijken naar rustige perioden biedt steeds minder soelaas. Files 's nachts zijn geen uitzondering meer”.

Een van de veroorzakers van files is wegonderhoud aan zeer open asfaltbeton. Zoab biedt zo z'n voordelen. Dankzij de grote openingen voert dit asfalt water snel af. Weggebruikers hebben daardoor weinig last van opspattend water en aquaplaning. Ook de lawaaihinder en de spoorvorming zijn op zoab geringer dan op dicht asfaltbeton, dab.

Boenwagen
Het grove asfalt heeft echter ook nadelen. Het is gevoeliger voor wintergladheid, heeft een kortere levensduur dan dab en raakt in gemiddeld vier tot zes jaar verstopt door vuil. Alle voordelen van zoab gaan daardoor teniet. Om de poriën weer open te krijgen, gaat zo'n twee keer per jaar een reinigingswagen over de vluchtstrook. Die is het gevoeligst voor dichtslibben omdat daar het minste verkeer rijdt. De boenwagen rijdt stapvoets over de weg en zorgt zo voor verkeershinder.

Een dagelijkse douche zou wellicht uitkomst kunnen bieden. Het vuil koekt dan niet aan en kan wegspoelen door de openingen. Spinoza is zo'n zoab-douche die werkt terwijl het verkeer kan blijven rijden. Langs de rand van het asfalt staat om de 6 meter een sproeikop, die water over het wegdek spuit. In de rijbaan zijn diverse voorzieningen getroffen om het –vuile– water af te voeren. Op het proefvak op de N34 bij Zuidlaren vergelijkt Rijkswaterstaat verschillende systemen.

Projectleider Krans: „Op een deel komt onder de laag standaard-zoab ook een laag met extra grove zoab. Die laag moet het vuil opvangen, zodat het rijvlak schoon blijft. Verder is er een vak met drains. Dat zijn een soort rioleringsbuizen door het asfalt. Laboratoriumproeven hebben laten zien dat ze het water tachtig keer sneller afvoeren dan een zoab-laag van zichzelf kan”.

Standaard
Beton moet de rode keramische holle drainageblokken op hun plaats houden. In de onderlaag van het wegdek zijn daarvoor sleuven gefreesd. Krans laat zien hoe eenvoudig het systeem is. „De drains zijn standaard in de handel. Bovenin zitten gaten om het water dat door het zoab heensijpelt binnen te laten. Doordat een weg iets schuin ligt, voeren de drains het vuile water snel af richting een goot aan de zijkant van de weg”. Hoeveel drains er precies in een wegdek moeten zitten voor een goede afvoer van het sproeiwater, is volgens de projectleider nog onbekend. Daarom zijn in het proefvak de sleuven om de 30, 60, 100 en 500 centimeter meter aangebracht.

Via de goot stroomt het water naar afvoerputten en komt het uiteindelijk in een opvangbak met een filter terecht. „In de praktijk wordt het vervuilde water daar gereinigd, maar tijdens de testfase kunnen we op dat punt ook de samenstelling van het water meten. Nu weten we daar nog heel weinig van”, zegt Krans. „Het gezuiverde water kunnen we weer hergebruiken, we doen dus geen enorme aanslag op het waterleidingnet”.

De zoab-douche zou ook zout water kunnen sproeien, zodat het asfalt in de wintermaanden veilig berijdbaar blijft. Op de brug bij Kampen staat al een dergelijk systeem. Op het proefvak komt er echter geen zout aan te pas, benadrukt de projectleider. „We gebruiken schoon water. Een systeem dat zout sproeit, zou te veel ontwikkeling vergen. Binnen het budget van ongeveer 1 miljoen gulden is daar geen geld voor”.

Proeftuin
Vloerverwarming voor asfalt is een ander experiment op het N34-proefvak. Door in de winter warm water door kunststof leidingen dicht onder het oppervlak van het asfalt te pompen, hebben sneeuw en ijzel geen greep meer op het wegdek. Andersom kan in hete zomers het zoab gekoeld worden. „Dankzij het koelsysteem is dit een ideale proeftuin om kunstmatig ijzel op te wekken en strooisystemen te testen”, zegt Krans over het stukje zoab op de Drentse weg. Hij geeft aan dat het systeem ook gebruikt zou kunnen worden om 's zomers warmte te winnen, die op te slaan en 's winters weer te gebruiken. Een proef op de N57 over de Haringvlietsluizen heeft aangetoond dat een wegdek kan werken als zonnecollector. „Bij Zuidlaren zijn we echter niet geïnteresseerd in de warmteopslag”.

Of de Drentse automobilisten wat zullen merken van de nieuwste snufjes onder het wegdek? „We gaan eerst een jaar proefdraaien zónder verkeer. Spinoza sproeit vrij hoog boven het wegdek, je zou flink schrikken van zo'n douche. We laten er trouwens wel vrijwilligers over rijden. Vervolgens mogen de auto's een halfjaar lang over de weg, maar tijdens die periode wordt er niet gesproeid. Uiteindelijk testen we nog eens een halfjaar zonder verkeer”.