Broeikaseffect groter dan gevreesd
Mark Bourrie
De vervuiling en het broeikaseffect in het noordpoolgebied nemen snel toe. Sneller zelfs dan de meest pessimistische voorspellingen van tien jaar geleden. Tot die conclusie komt een ploeg van 160 wetenschappers. Ze brachten een jaar door op het ijs van de Noordelijke IJszee bij Canada.
De onderzoekers hebben het aan den lijve ondervonden. Enkele keren moest het onderzoekskamp bijna opgebroken worden. Het ijs eromheen brak nagenoeg uit elkaar door de dunner wordende ijslaag in het poolgebied. De wetenschappers hielden hun hoofdkwartier in een Canadese ijsbreker op 500 kilometer van de noordpool.
Volgens bioloog Harold Welch van het onderzoeksteam toont een vergelijking met studies van dertig jaar geleden een aanzienlijke afsmelting van de ijskap aan. „Het klimaat is milder geworden, waardoor het drijfijs is verdund en er meer open water voor in de plaats is gekomen. Het kan moeilijk anders of we hebben hier wel degelijk te maken met het broeikaseffect. De verschijnselen lopen hand in hand met de groeiende uitstoot van kooldioxide”.
De ijslaag wordt niet alleen dunner, maar drijft ook verder af dan verwacht. Met het ijs dreef ook het kamp af, tot dicht tegen de Russische territoriale wateren. Welch: „Enkele keren zagen we een waas in de atmosfeer en verscheen de zon als een rode bol, ten gevolge van de vele natuurbranden in Azië. Maar van veel grotere betekenis is de mate van vervuiling die we hebben moeten vaststellen”.
Chemisch riool
Een jaar geleden bevatte de sneeuw die bij het kamp neerviel 2 miljoenste milligram kwik per liter water, een normale verhouding voor het noordelijk halfrond. Maar de hoeveelheid kwik steeg sindsdien geleidelijk. In mei dit jaar was de concentratie kwik 50 miljoenste milligram per liter water. Daarnaast maten de wetenschappers ook stijgende hoeveelheden vervuilende chemicaliën als ddt en pcb's.
De onderzoeker waarschuwt dat de noordpool dreigt te verworden tot het chemisch riool van de wereld. De opwarming van de aarde werkt daarbij versterkend. „Neem nu het zeer vluchtige gewasbeschermingsmiddel lindaan. Het is verboden in Noord-Amerika, maar wordt veel gebruikt in India en China. Sproei je het bij 30 graden op de bodem, dan vervliegt het. Het lindaan wordt weer vloeibaar waar het kouder is. Ik hoef er geen tekeningetje bij te maken: uiteindelijk belandt het lindaan in het noordpoolgebied”.
De lange voedselketens maken het poolgebied bovendien extra gevoelig voor chemische vervuiling, aldus Welch. „Plantaardig plankton wordt opgegeten door dierlijk plankton, dierlijk plankton door kabeljauw, kabeljauw door zeehonden, en zeehonden weer door ijsberen. Op de top van die voedselpiramide liggen de concentraties aan chemicaliën een miljoen keer hoger dan onder aan de piramide”.
Radarstations
Vorige maand kwamen verantwoordelijken van acht landen die aan het poolgebied grenzen, bijeen om het vervuilingsprobleem te bespreken. De betrokken landen waren Canada, Denemarken-Groenland, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten.
Aan de Noord-Amerikaanse kant van de IJszee vervuilen militaire installaties zoals verlaten radarstations het land en het water. Aan Euro-Aziatische kant stromen resten van pesticiden en andere vervuilende stoffen via Russische en Siberische rivieren de poolzee in. De aftakelende vloot van Russische kernonderzeeërs zorgt zo mogelijk voor nog serieuzer problemen: kernafval verdwijnt in zee, inclusief complete reactorharten van gesloopte schepen, zeggen de milieuorganisaties.
Intussen is de Canadese regering begonnen met de ontmanteling van vijftien met pcb's besmette radarstations voor verre-afstandswaarschuwing. Zes stations in het poolgebied van het westelijk halfrond werden al eerder weggenomen. De verwijderingen passen in een akkoord dat in 1996 met inheemse volkeren werd overeengekomen. Toch is er volgens de Canadese minister voor noordelijke aangelegenheden, Jane Stewart, nog heel wat werk aan de winkel voor de noordpool. „De nodige zuiveringsstrategieën ontwikkel je niet in een dag. We zijn nu nog bezig met gegevens te verzamelen”.
Niet talmen
Canadese milieuorganisaties vinden dat er niet langer getalmd mag worden. „De klimaatsverandering is een realiteit en heeft direct te maken met de verbranding van fossiele brandstoffen”, zegt Jim Fulton, directeur van de David Suzuki Foundation, een organisatie die milieuonderzoek financiert. John Last, mede-auteur van een nieuw rapport van de Suzuki Stichting, valt Fulton daarin bij. „Sinds de weergegevens vanaf 1860 systematisch bijgehouden worden, hebben we geen warmer jaar meegemaakt dan 1998. En er zijn redelijk betrouwbare indirecte bewijzen dat het zelfs het warmste jaar in 600 of 700 jaar tijd is”.
Intussen worden ook aanzienlijke hoeveelheden giftige chemicaliën aangetroffen in moedermelk van bewoonsters van het noordpoolgebied. Reden voor de Canadese wetenschapper Graham Chance voor een waarschuwing: „Laten we het noordpoolgebied alsjeblieft niet langer als ongerept gebied beschouwen”.
