Encarta vindt
meerdere in Brittanica

Nadat Anthony Winkler Prins in 1870 begon aan zijn “Geïllustreerde Encylopædie”, duurde het twaalf jaar voor hij bij het laatste, zestiende deel aankwam. Hij schreef de encyclopedie dan ook bijna in z'n eentje. Twee jaar later begon hij, onvermoeibaar, aan de tweede druk.

Aan het begin van dit decennium rolde de negende druk van de Grote Winkler Prins van de pers. In 1991 bereikten de redacteuren deel 8, DUI-FAY, waar ze Estland omschreven als een deelrepubliek van de Sowjet-Unie. Een jaar later was deel 14, KRA-LOT, aan de beurt, waarin Letland opeens een zelfstandige republiek was geworden, en een voormalig onderdeel van de inmiddels uiteengevallen Sowjet-Unie. Aan zulke schoonheidsfoutjes ontkom je niet als er drie jaar nodig is om een Grote Winkler Prins uit te geven.

Een eeuw geleden kon Winkler Prins zijn werk als predikant in de doopsgezinde gemeente van Veendam combineren met zijn monnikenwerk. Aan het jachtige einde van de twintigste eeuw is een jaarlijkse editie amper voldoende om de ontwikkelingen bij te houden. Inmiddels volgen de digitale encyclopedieën elkaar zo snel op, dat zelfs een burgeroorlog in Joegoslavië beheersbaar blijft, althans, op papier. Jaarboeken zijn vervangen door maandelijkse aanvullingen via Internet. En het kan nog actueler. Zo meldt Encarta dat de NAVO gisteravond groen licht gaf voor ingrijpen in Kosovo, dankzij een directe Internet-koppeling naar YuSearch, een Joegoslavische zoekmachine. Helaas ontbreekt het woord “onthaasting” in het meegeleverde Kramers Woordenboek Nederlands.

Loot
Twee belangrijke encyclopedieën op cd-rom, en dat binnen één week. Vorige week dinsdag verscheen een nieuwe elektronische loot aan de stam van Elsevier, de bekendste Nederlandse uitgever van encyclopedieën, Encarta 99. Drie dagen eerder kwam de Encyclopædia Brittanica, 's werelds beroemdste encyclopedie daterend uit 1768, met een digitale versie.

Encarta 99 lijkt op het eerste gezicht gelijk aan de versie van vorig jaar, toen Elsevier en Microsoft voor het eerst een Nederlandstalige encylopedie uitgaven. Dat werd een succes, in één jaar gingen 70.000 exemplaren over de toonbank. En de markt is nog lang niet verzadigd, meldt Gérald Tips, manager van Microsoft Benelux. „We hebben al 55.000 bestellingen binnen voor Encarta 99”, zegt hij trots. Daarmee is deze Encarta al bij de eerste druk de meest verkochte digitale encyclopedie, Tips mikt voor volgend jaar op een marktaandeel van 65 tot 70 procent. De overige Nederlandstalige encyclopedieën –Spectrum, Philips en enkele merkloze– volgen op grote afstand. Terecht, ze zijn beduidend minder van kwaliteit.

Was het nodig om nu al met een volgende versie te komen? Dat verraadt de traditie van Microsoft, die sinds 1992 jaarlijks met een nieuwe editie kwam. Inmiddels zijn er wereldwijd 22 miljoen exemplaren van Encarta verkocht.

„De Nederlandse versie van Encarta is geen vertaling van de Engelse”, zegt Sander Bekkers, uitgever naslagwerken bij Elsevier, „het is een product van Hollandse bodem. De redactie is volledig in handen van Winkler Prins”. Encarta 99 is geen update van de 98, maar een complete revisie. Bijna eenderde van alle artikelen in Encarta 98 is in de nieuwe versie aangepast. Bovendien is Encarta 99 flink uitgebreid: 30 procent meer illustraties en 25 procent meer woorden. De koper van Encarta 99 krijgt daarmee ongeveer tweederde van de papieren Grote Winkler Prins in handen, voor een twintigste van de prijs.

Concurrent
In het Engelstalige deel van de wereld staat Encarta nog niet aan de top. Wel wat betreft verkoopcijfers, niet wat betreft kwaliteit. Een goedkope encyclopedie die minstens zoveel biedt als Encarta, is Compton's Interactive Encyclopedia. Sinds vorig jaar is er een geduchte concurrent op de markt, die kan bogen op een lange traditie: de Encyclopædia Brittanica. Al in 1996 verscheen de eerste cd-rom, maar dat was niet meer dan een gescande versie van de papieren boeken. De uitgever heeft zich de kritiek goed aangetrokken, Inmiddels is er een volwaardig multimedia-exemplaar.

De Brittanica verslaat Encarta met gemak, vooral wat betreft de tekst. De twee cd-roms bevatten zelfs duizenden artikelen meer dan de 32 dikke delen. Uit een kleine steekproef blijkt dat de Engelse encyclopedie voor een aantal onbekende niet-Nederlandse onderwerpen meer dan het dubbele aan woorden biedt. In totaal heeft de Brittanica zelfs 4,5 keer het aantal woorden van de Encarta. Bovendien is de tekst van de Brittanica erg compact, veel van de artikelen zijn geschreven door wetenschappers of zelfs door Nobelprijswinnaars. Het niveau is daardoor pittig, te hoog voor een beginnende middelbare scholier.

Psalmen
Ten onrechte worden digitale encyclopedieën vaak afgerekend op het aantal filmpjes en animaties, de multimedia dus. Natuurlijk is het interessant om in Encarta 99 een filmpje te zien van de Elfstedentocht of van een aardbeving, of een 360 graden panorama van de Dam in Amsterdam of van het interieur van Westminster Abbey in Londen. Maar als je nu de kathedraal van Salisbury wilt zien in plaats van de Londense Abbey, of een filmpje van de Troonrede? Het aantal en de kwaliteit van de video's en panorama's is zo laag, dat de informatieve waarde gering blijft. Leuk speelgoed, dat je na een paar keer wel gezien hebt.

Hetzelfde geldt voor de “rondleidingen” langs verwante artikelen. Opdracht: Ontdek de samenhang tussen deze begrippen: glasvezel, Internet, morsecode, psalmen, radar. Oplossing: Het is een deel van de rondleiding “Communicatie”. Doordat de begrippen in alfabetische volgorde komen, is zo'n presentatie nogal nutteloos. Brittanica heeft soortgelijke rondleidingen, Spectrum genoemd, maar veel gedetailleerder en in de logische volgorde.

Belangrijk bij een digitale encyclopedie zijn de zoekmogelijkheden. Die zijn goed in Encarta, maar beter in Brittanica. Laatstgenoemde laat na het zoeken een lijst met artikelen zien, waarbij van elk artikel is aangegeven hoe lang het is, of er plaatjes bij staan, enzovoort. Verder biedt de Brittanica de mogelijkheid om vragen te stellen: „Hoe lang is de Rijn?” Dat leidt tot een artikel waarbij in de eerste alinea staat dat de Rijn 1390 kilometer lang is. Zo mooi werkt het niet altijd. De vraag „Hoe kan een vliegtuig vliegen?” levert artikelen over horzels en steekvliegen, maar niet over het principe van vliegen.

Een voordeel van een digitale encyclopedie is de mogelijkheid om snel van een onderwerp naar een ander verwant artikel te 'springen', via zogenaamde hyperlinks. In Encarta zijn 150.000 van die koppelingen aangebracht. Bovendien bestaat Encarta 99 niet alleen uit een cd-rom, maar ook uit „ettelijke gigabytes aan informatie op Internet”, zegt Tips. Die zijn eenvoudig te bereiken via de 3300 koppelingen naar Internet-adressen. De redactie controleert de websites op kwaliteit en ook de adressen worden bijgehouden. Opnieuw verslaat de Brittanica de Encarta, met niet minder dan 1,4 miljoen hyperlinks en 30.000 webkoppelingen.

Een nieuwtje in Encarta is het Projectbeheer. Dat is een programma om met behulp van de encyclopedie werkstukken of scripties te maken. Vooral de vijf zelfstudieprogramma's en twee voorbeelden maken dit onderdeel erg nuttig voor middelbare scholieren.

Samengevat: Encarta is een prima encyclopedie, maar zij vindt haar meerdere in de Brittannica. Vreemd genoeg werden vorig jaar maar 1200 exemplaren in Nederland verkocht. Wie het Engels goed beheerst, niet speciaal op zoek is naar Nederlandse onderwerpen, het pittige niveau aankan en een grote harde schijf heeft, doet er goed aan de Brittanica te kopen.

Systeemeisen:
486dx/50 processor
Windows 95 of hoger
8 megabyte RAM-geheugen
30 megabyte ruimte op de harde schijf

Papieren editie:
Prijs: ƒ 4550,-
90.000 artikelen
15 miljoen woorden
13.000 afbeeldingen

Encyclopædia Brittanica CD 99, multimedia editie
Prijs: ƒ 396,-
73.000 artikelen
45 miljoen woorden
8500 afbeeldingen
48 video’s en animaties
524 kaarten
598 tabellen
1,4 miljoen hyperlinks
30.000 webkoppelingen
Merriam Webster’s Collegiate Dictionary

Systeemeisen:
486dx/100 processor
Windows 95 of hoger
32 megabyte RAM-geheugen
80 megabyte ruimte op de harde schijf. Voor de Macintosh is een ‘kalere’ editie beschikbaar.

Papieren editie:
Prijs: ƒ 2680,-
69.000 artikelen
44 miljoen woorden
23.000 afbeeldingen